Ahmet Yesevi Üniversitesi Fındık üretiminin ekonomik analizi ve pazarlama sorunları hakkında Sosyal Bilimler Fakültesi İşletme Yüksek Lisans Bölümü Yüksek lisans dönem projesi hazırlayan İşletme ve Finansal Yönetim Uzmanı Halit Genç, tezinde fındık sektöründeki istikrarsızlığı inceledi.

Genç, “Gelir dengesizliği giderilmeli”

Alım esnasında ÇKS kayıtlarının esas alındığı verim farklılıkları nedeniyle, küçük işletmeler ve yamaç olan arazilerde fındık yetiştiren işletmelerinin aleyhine gelir dağılımını olumsuz etkilediğini ifade eden Halit Genç fındık üreticileri arasında gelir dengesizliğinin giderilmesi gerektiğinin altını çizerek, “Ordu’da fındık haricinde hiçbir gelir kaynağı bulunmayan üreticilere öncelik verilebilecek, verim artışı sağlayabilecek desteklemeler ile gelir dengesizliği giderilmeli ve miktar artışı yapılmalıdır. İstatistiklere Ekonometri bilimine göre ihracatın dengesini etkileyen bağımsız değişken ihracat fiyatıdır” dedi.

Genç, “Üretim alanlarının planlanması gerekir”

“Türkiye fındık ziraatında öncelikle üretimin planlanması ve tüketimin artırılmasıyla yeniden bir üretim - tüketim dengesinin kurulması gerekmektedir. Gerçekten uzun süredir yaşanan üretim fazlalığı darboğazı düşünülürse bir üretim planlaması dolayısıyla üretim alanlarının planlanması kaçınılmaz hale gelmiştir” diyen Halit Genç, “Üretim alanlarının planlanması üretim kontrolünü sağlayacağı gibi daha da önemlisi yanlış arazi kullanımının önlenmesi açısından oldukça önemlidir. Bu konuda öncelikle değerli tarım topraklarının yer aldığı ova arazilerde fındık ziraatının yayılması durdurulmalı ve İkinci bir aşamada buralar fındık bahçelerinden arındırılmalıdır” dedi.

Genç, “Üretim tüketim dengesi kurulmalı”

Üretim tüketim dengesinin kurulması gerektiğini vurgulayan Genç, ihracat ve iç tüketimin artırılmasıyla dengenin sağlanacağını söyledi. Türkiye’nin fındık pazarlama politikasındaki yanlışlardan bahseden Genç, “Fındık ihracatının üretime paralel artmamasının çeşitli nedenleri yanı sıra Türkiye’nin pazarlama politikasındaki eksiklikleri de söylenebilir. Türkiye’nin fındık ihracatında Avrupa ülkeleri en büyük payı oluşturmaktadır. Bunlar içinde Almanya fındık İşleme sanayinin gelişmiş olması ve büyük fındık piyasasının bulunması nedeni ile ihracatın %45’ini tek başına satın almaktadır. Dolayısıyla Türkiye pazarlama gücünü artırabilecek alternatif yeni pazar alanlarına yönelmeli, AT ülkeleri dışındaki ülke ve bölgelerdeki pazar payını artırmalıdır” diyerek açıkladı.

Genç, “Fındık borsası Türkiye’de kurulmalı”

Fındık borsasının Türkiye’de kurulması gerektiğinin altını çizen Genç, “Dünya fındık fiyatlarının oluşmasında en büyük üretici ve ihracatçı olan Türkiye şüphesiz etkili olmaktadır. Ancak Dünya Fındık Borsasının Hamburg’da olması Türkiye’nin bu konuda inisiyatifi elinde bulundurmasını engellemektedir. Söz konusu borsanın Türkiye’ye taşınması gerekmektedir. Bugün dünyadaki diğer üretici ülkelere göre daha düşük verime sahip Türkiye’de fındık üretim alanlarının genişlemesi durdurulsa bile, verimdeki gelişmelerle üretimin artacağı bir gerçektir” ifadelerini kullandı.

Genç, “Fındık arazileri küçük ve parçalı”

Türkiye’de fındık üreticilerinin genelde küçük aile işletmeleri şeklinde olduğunu belirten Genç, “Üretici ailelerin sahip oldukları araziler küçük ve parçalıdır. Fındık bahçeleri miras vb. nedenlerle giderek küçülmekte ve artan nüfus karşısında daha yetersiz duruma gelmektedir. Bu nedenle fındık yetiştirilen alanlarda optimum işletme büyüklükleri tespit edilmeli ve bunun korunması için arazi mülkiyet sistemi yeniden düzenlenmelidir” dedi.

Türkiye’nin fındıkla ilgili kararlarda dış piyasadaki gelişmeleri dikkatle izlenmesini ve buna ilişkin politikalar oluşturulması gerektiğini ifade eden Genç, “Fındık üretim maliyetinin belli başlı kalemleri olan budama, bahçeleme, gübreleme, ilaçlama ve hasat dönemlerindeki giderleri için fındık üreticisini; fındık alıcısı tüccara, tefeciye ve yüksek faizli banka kredilerine mahkûm etmemek için destekleme ödemeleri yukarıda belirtilen işlerin yoğunluğuna göre dönem ödenmesi sağlanabilir. Böylece üretici hasat sezonu gelmeden ürününü yok pahasına tüccara satmamış olur” dedi.

TMO’nun destekleme alım fiyatını o yılın tahmini rekoltesini de dikkate alarak hasat öncesi açıklamasını isteyen Genç, “Ülkemizin üretimden gelen avantajı ile dünya piyasalarında ürün arzında belirleyici ve düzenleyici bir aktör olarak rol alması sağlanmalıdır. Bu rol için verimin artırılması, üretimin ve fiyat seviyesin istikrarlı olmasına, fındık ticaret ve pazarlama alt yapısının güçlendirilmesine ihtiyaç vardır. Üretimin az olduğu yıllar göz önüne alınarak, piyasayı regüle edebilmek için her yıl belirli bir miktar ürünün stokta tutulmasını sağlayacak bir mekanizma kurulmalıdır” dedi.

Son olarak fındık politikası için önerilerde bulunan Genç, “Geleneksel olarak fındık satışı yaptığımız pazarlar dışında, yeni alternatif pazarlara fındık ihracatı yapılabilmesi için gerekli pazar araştırmaları yapılmalıdır. İhraç politikası, natürel iç fındığın yanı sıra, katma değeri yüksek işlenmiş mamul ve yarı mamul fındık ürünlerine yönelik olarak iyi tarım uygulamalarını ve gıda güvenliği esas alınarak geliştirilmeli, ihracat gelirlerinde istikrar sağlanmalıdır. Üretimden, tüketim ve dış ticarete kadar olan süreçte fiyat ve arz istikrarı sağlanması için ürün borsaları ve lisanslı depoculuk gibi tarım ürünleri ticaret ve pazarlama alt yapılarının etkin olarak rol alması sağlanmalıdır” diyerek açıkladı.

MURAT GÜRSOY

KARADENİZ EKONOMİ