İhracat yılın ilk yarısında geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 2 artış ile 125,4 milyar dolara çıkarken kg başına değerde önemli oranda geriledi. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre Ocak-Haziran döneminde ihracat miktar olarak geçen yılın ilk yarısına göre yüzde 11,3 artış ile 76 milyon tona çıkarken ihracatın kg başına değeri ise aynı oranda gerileyerek 1,57 dolardan 1,42 dolara indi. İhracata konu 26 sektörden 10’unda kg başına değer gerilerken 2’sinde aynı kaldı. 14 sektörde ise artış meydana geldi.

Bu dönemde ihracat birim değerini en fazla artıran ilk 3 sektör yüzde 35 ile zeytin ve zeytinyağı, yüzde 24 ile kuru meyve ve yüzde 23,9’lük artış oranı ile süs bitkileri oldu. İhracat birim değeri en yüksek 3 sektör ise 428 dolar ile mücevher, 65,3 dolar ile savunma sanayii ve 15,3 dolar ile de hazır giyim olarak sıralandı. Sektör temsilcilerinin verdiği bilgilere göre söz konusu gerilemenin sebepleri arasında kur politikası, küresel resesyonun yol açtığı sert rekabet ortamı, pazar kaybetmemek için yapılan fiyat savaşları, mevsimsellik ve ucuz ürünlere yönelme olarak sıralandı.

Sanayi ürününün değeri yüzde 12,1 geriledi

Ana kategori bazında bakıldığında yılın ilk yarısında, serbest bölgelerden yapılan dış satım hariç tutulduğunda tarımda ihracat miktar bazında yüzde 12,5 artışla 13,4 milyon ton, sanayide yüzde 14,5 artışla 48,1 milyon ton ve madencilikte yüzde 1 artışla 14,4 milyon ton olarak gerçekleşti. Değer olarak bakıldığında ise yine serbest bölgeler hariç ihracatın yüzde 97’sinin gerçekleştiği tarım ve sanayide değer bazında gerileme yaşanırken madencilikte ise aynı kaldı. TİM verilerine göre tarım ürünlerinde kg başına ihracat değeri yüzde 6,4 düşüşle 1,30 dolar, sanayi ürünlerinde yüzde 12,1 düşüşle 1,74 dolar ve madencilikte de 0,20 dolar olarak gerçekleşti.

Genel ihracatın değeri yüzde 11 geriledi

Genel ihracatın kg başına değerinin seyrinde ise son yıllarda inişli çıkışlı bir seyir dikkat çekiyor. İhracatın kg başına değeri, toplam ihracat değerinin toplam ihracat miktarına bölünmesi ile elde ediliyor. TİM verilerinde serbest bölgelerde gerçekleştirilen ihracatın değerine ulaşılabiliyorken miktarına yönelik kamuoyuna açık bir bilgi yer almıyor. Bu da kg başına ihracat değerinde farklı ancak birbirine yakınsayan iki rakamın oluşmasına yol açıyor. Bu kapsamda TİM’in kamuoyuna açıkladığı verilerden yola çıkarak yapılan hesaplamaya göre geçen yıl sonunda 1,57 dolar olan ihracatın kg başına değeri, bu yılın ilk yarısında yüzde 10’dan fazla düşüş gösterdi ve 1,42 dolar olarak gerçekleşti.

Aynı dönemde ihracatın miktarı yüzde 11,28, değeri ise yüzde 2 artış göstermişti. Bu da ihracatta katma değerin düştüğü, ucuz ürünlere yönelimin arttığını gösteriyor. Genel ihracatta kg başına değer, salgın öncesi yıl olan 2019’da 1,23 dolar iken, 2020’de 1, 2021’de 1,17 ve 2022’de de 1,44 dolar olarak gerçekleşmişti. İhracatın değerine sektörel bazda bakıldığında 26 sektörün yer aldığı sıralamada tütün, fındık ve mamulleri, zeytin ve zeytinyağı, kuru meyve ve mamulleri, kimyevi maddeler ve hububat olmak üzere 6 sektör sıralamada yükselirken, gemi, yat ve hizmetleri, elektrik elektronik, demir ve demir mamulleri, tekstil ve çelik sektörü olmak üzere 5 sektör ise sıralamada geriye düştü. Kalan 15 sektör ise sıralamadaki yerini korudu.

Mücevherin değeri 10 yılın en düşük seviyesinde

Kg başına ihracat değeri sıralamasında mücevher sektörü 428 dolar ile zirvede yer alsa da söz konusu değer, son 10 yılın en düşük kg başına değeri olarak kayıtlara geçti. Mücevherat sektörünü 65 dolar ile savunma sanayii ve 15,32 dolar ile de hazır giyim sektörü izledi. İhracat birim değeri en düşük sektör ise 0,15 dolar ile çimento, cam, seramik ve toprak ürünleri olurken onu 0,20 dolar ile madencilik ve 0,77 dolar ile de yaş meyve sebze sektörü izledi. TİM verilerine göre değerde zirvede yer alan mücevherat sektörü, değer kaybında da listenin ilk sırasında yer aldı. Söz konusu alanda kg başına ihracat değeri yüzde 34,5 geriledi. Onu yüzde 30 düşüş ile gemi, yat ve hizmetleri sektörü ve yüzde 10,59 düşüş ile de elektrik elektronik sektörü izledi. En fazla değer kazanan sektör ise yüzde 35’lik yükseliş ile zeytin ve zeytinyağı olurken onu yüzde 24 ile kuru meyve ve yüzde 23,9 artış ile de süs bitkileri izledi.

İthalatın değeri arttı, ihracatın düştü

Dış ticaret haddi ihracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle hesaplanıyor ve 100’ün altındaki her değer ithalata konu ürünlerin ihracata konu ürünlerden daha pahalı olduğu anlamına geliyor. Bu veriye göre 2022 yılı Aralık ayında 82,4 olan dış ticaret haddi, 2023 yılı Aralık ayında 87 oldu. Son açıklanan mayıs ayı verisine göre ise söz konusu rakam 86,5’e geriledi.

Kürkün kilosu 117 dolara geriledi

TİM verilerine göre sektörler 208 ayrı alt kategoriye ayrılıyor. Bu kategoriler dikkate alındığında en yüksek kg başına değerde zirvede yer alan mücevherat ve savunma sanayii alt kategorilerini deri sektöründen kürk takip ediyor. Söz konusu kategoride kg başına ihracat değeri 117 dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu değer bir önceki yılın aynı döneminde 127 dolar olarak gerçekleşmişti.