Kahramanmaraş’ta art arda meydana gelen ve 11 ili etkileyen depremlerin ardından 40 gün geride kaldı. Hatay’ın ardından en fazla yıkımın gerçekleştiği Kahramanmaraş, üretim tesisleri tarafında ise en fazla hasarı alan bölge olarak öne çıktı. Yoğun göç veren şehrin 750 bin kişilik nüfusu 40 günde 100 binin altına düştü, göçenlerin başında nitelikli çalışanlar yer aldı. Deprem öncesi 30 milyar dolarlık ticaret hacmine sahip şehrin ekonomisine yönelik elle tutulur herhangi bir çalışma yapılmadığını savunan bölge iş insanları, “adalet” çağrısı yaptı.

Devleti her zamankinden daha çok yanlarında görmek istediklerini dile getiren iş insanları, doğru adaletli ve zamanında teşvik ve destek istediklerini belirterek, “Yarını bekleyecek zamanımız, gücümüz yok. Sanayiciye, esnafa destek verilmezse Maraş 30-40 yılda elde ettiği kazanımları kaybedecek” uyarısında bulundu.

ŞEHRİN YARISI GÖÇTÜ

İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliğinin (İTHİB) Kahramanmaraş’ta düzenlediği toplantıda deprem sonrası bölge sanayisinde yaşanan son durum ele alındı. Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası (KTSO) ve Kahramanmaraş Ticaret Borsası yönetiminin yanı sıra tekstilden metal mutfak gereçlerine, kuyumculuktan perakendeye birçok sektör temsilcisinin katıldığı toplantıda sorunlar ve beklentiler dile getirildi.

Toplantıda konuşan KTSO Meclis Başkanı Hanefi Öksüz, deprem sonrası sanayi tesislerinin büyük zarar gördüğünü, bölge nüfusunun yarıya yakınının da göçtüğünü söyledi. Kenti terk etmeyi düşünmediklerini vurgulayan Öksüz, şöyle konuştu: “Yalnız sanayicinin altından kalkamayacağı çok büyük bir yük var. Devletimizin büyük desteğine ihtiyaç var. Açıklanan teşvikler ile ilgili bir yanlış var. Afet bölgesi ilan edilen 11 il depremden aynı oranda etkilenmedi. Ancak destek ve teşvikler 11 ili kapsayacak şekilde açıklanıyor. Bu çok yanlış. Çünkü depremden hiç etkilenmeyen yerler var. Mesela Gaziantep’in sadece iki ilçesi etkilendi. Bütün tesisler ertesi sabah çalışmaya devam etti. Adana’da da 8-10 bina yıkıldı. Maraş’taki yıkım onunla kalsaydı biz kendi iş makinelerimiz ile o binaları temizlerdik. Ama bu şehirde 10 bin bina yıkıldı. Hiçbir kurumu suçlamıyorum, çünkü felaketin boyutu çok büyük. Ben bu şehirde 10 bin kişi çalıştırıyorum. Deprem günü 10 kişi yoktu etrafımızda. Herkes kendi derdine düşmüştü. Maraş önemli bir vilayet ve bir an evvel toparlamamız lazım. Bundan sonra da Maraş’ın desteğe ihtiyacı var, bir an önce normale dönmek istiyoruz.”

“BURADA ADALET İSTİYORUZ”

Kahramanmaraş’ın rekabet gücünün deprem ile kırıldığını vurgulayan Öksüz, bu noktada enerji desteğinin önemine dikkat çekerek, “Diyoruz ki destekler felaketi uğramış yerlere, firmalara verilsin. 12-13 ile genelleme yaparsak hem devlete çıkacak fatura büyüyecek hem de haksızlıklar olacak; Kahramanmaraş rekabet gücünü kaybedecek. Çünkü depremden hiç zarar görmemiş rakip firmalar bu avantajı elde edince rekabet de edemeyeceğiz. Biz burada adalet istiyoruz. Hak hukuk neyse o olsun. İlçe bazlı ama ciddi destekler verilsin. Sanayicinin kendi imkanları ile altından kalkacağı bir felaket değil bu. Fabrikaların tekrar üretime geçmesi uzun zaman istiyor” diye konuştu.

TESİSLERİN YÜZDE 95’İ AĞIR HASARLI

KTSO Başkanı Mustafa Buluntu da Kahramanmaraş’ın tekstil üretiminden aldığı yüzde 55 payın yanı sıra çelik mutfak eşyalarında yüzde 70’lik paya sahip olduğunu söyledi. 30 milyar dolarlık ticaret hacmi bulunan şehrin kuyumculukta da Türkiye ikincisi konumunda bulunduğunu dile getiren Buluntu, şöyle devam etti: “Bu sanayi tesislerinin yüzde 95’i çok ağır hasar aldı. Makine hasarlarımız çok fazla ve aynı zamanda bina hasarlarımız var. Bu tesislerin ayağa kalkması çok uzun zaman alacak. Maraş’ta aktif 5 OSB’den 4’ü çok ciddi hasar aldı. Ciddi destekler bekliyoruz her sektör için. Bu depremden etkilenen 29 bin esnafımız var.”

OSB’lerin yanı sıra bir de küçük sanayi sitesinde 2 bin 500 işyerinin bin 500’ünün hasarlı ve yıkılmış olduğu bilgisini veren Buluntu: “Bunun içinde bakırcılar, alüminyumcular, çelikçiler ve zanaatkarların bulunduğu bölüm çok ciddi hasar aldı. İnsanlar kurtarabildikleri altınları makineleri çıkartıp başka şehirlere yerleşmeye başladı. Küçük sanayi sitesinin bir an önce ayağa kaldırılması lazım” dedi.

“30-40 YILLIK KAZANIMLARI KAYBEDEBİLİRİZ”

Bu sanayi tesislerinin 2004’teki 5084 sayılı teşvik yasası ile çok büyüdüğünü ve şehirde bine yakın sanayi tesisinin bulunduğu bilgisini veren Buluntu, Türkiye’nin en büyük bin sanayi kuruluşu içinde de 40’a yakın Maraş merkezli şirketin yer aldığını hatırlattı. Buluntu: “Maraş sanayide çok büyük bir şehir. Hatay’da yük çok ağır, doğrudur. Hatay tarih ve kültür kenti. Bina olarak yıkımı bizden çok daha fazla. Orayı bir şekilde ayağa kaldırabiliriz ama biz buradaki üretim üslerini ayağa kaldıramazsak 30 yıllık kazanımları kaybedebiliriz. 50 bini tekstil olmak üzere 200 bine yakın istihdamın büyük bölümü nitelikli işgücü. Şu an biz üretim gücümüzü kaybediyoruz. Sanayici ne yapacak? Tesisleri yıkılmış, bir taraftan makine hasarları ile, bir taraftan işçilerini toplamak ile uğraşıyor. İş dünyası kendi özel çabaları ile barınma ile alakalı problemi çözmeye çalışıyor. Biz bir an önce barınma problemini çözüp bu sanayi tesislerini ayağa kaldırmak zorundayız” şeklinde konuştu.

Gelişmelerin global krize yol açabileceği uyarısında bulunan Mustafa Buluntu, “Bursa, Adana, Denizli mesela ekonomik olarak çok zora girebilir. Biz bu süreci çok uzatırsak ciddi ağır hasarlara sebebiyet verebiliriz. Buradaki sanayici işini bırakıp gidebilir, başka şehirlerde yaşayabilir” dedi. Sanayici derdinin para olmadığını vurgulayan Buluntu, “Bizim odamıza bağlı 12 bin şirket var. Seslerini duyurmaya çalışıyoruz. Eğer biz dik durmazsak bu tesisleri ayağa kaldıramazsak, şehri 30-40 yıl öncesine geri döndürmüş oluruz ve ayağa kalkamayız. Buradaki insanların tek derdi bu” ifadelerini kullandı.

ÇALIŞAN ÜCRETİ 1,5 KAT ARTMALI

Maraş’ın ara malı üretimindeki önemine dikkat çeken İTHİB Başkanı Ahmet Öksüz de 30 milyar dolarlık tekstil ve giyim ihracatının hammaddesini Kahramanmaraş’ın ürettiğini söyledi. Şehirdeki tekstil üretiminin 10 milyar doların üzerinde olduğunu anlatan Öksüz, “Biz teşviklerin ilçe bazlı olmasını önemsiyoruz. Zira kaynaklar sonsuz değil. Doğru ilçe ve tesislere yönlendirilmeli. Depremde etkilenen sanayi tesislerinin yüzde 90’ı Kahramanmaraş’ta. Onun için buraya özel önemli kararların alınması gerekiyor ki insanları buraya çekelim. Çalışanlara da işverene yük olmayacak şekilde en az asgari ücretin bir buçuk katı ücret vermemiz gerekiyor. Çalışanı da teşvik etmek gerekiyor. Krediler ile ilgili sıkıntılar var. Merkez Bankası kaynakları reeskont kredilerinde faizsiz öteleme yapıldı ama ticari bankalarda faizsiz olmasını istiyoruz; en azından politika faizi ile bir uzatma olabilir” dedi. Bu işin seçimle ilgisi olmaması gerektiğini de vurgulayan Öksüz, her şeyin çok acil olduğunu vurguladı.

“Otobüslerle gelip kalifiye elemanları aldılar”

KTSO Meclis Üyesi Hikmet Gümüşer şehirde sadece maddi değil aynı zamanda sosyal bir kriz yaşandığına belirterek şu görüşleri paylaştı: “Şehir merkezinde 750 bine yakın nüfus vardı, 100 bin insan kaldı. En önemli kayıp nitelikli işgücünde. Kahramanmaraş’ın önemli sektörlerde rakibi olan Denizli, Bursa, Kayseri ve İstanbul’dan otobüslerle gelip kalifi ye elemanlarımızı kendi şehirlerinde istihdam ettiler. Biz onları geri getirmek için yüksek maaş mı verelim, konaklama mı yaratalım. Bu insanların geri dönmeleri için teşvik programı lazım. Biz bunları kendi kesemiz için istemiyoruz. Bunlar olmazsa Kahramanmaraş diye bir şehir kalmaz. Maraş’ta ufak tefek çalışan fabrikaları görünce kent ayağa kalktı zannediliyor ama ölü bir şehir Maraş. Bizim deprem yaşamayan şehirlere göre farkımızın olması lazım. Buraya biraz da şefk at nazarında bakmak gerekiyor.”

“Alıcılar rakip ülkede tedarikçi aramaya başladı”

Maraş’ın tekstildeki gücüne dikkat çeken KTSO Meclis Üyesi Mahmut Arıkan, kentin sadece iplik, dokuma, örme, ham kumaş üreticisi olarak görülmemesi gerektiğini belirtti. Entegre birçok tesise sahip olduklarını dile getiren Arıkan, “Maraş’ın Türkiye’deki payı örme kumaşta yüzde 40-45, dokuma kumaşta yüzde 40. Zara, H&M, Nike, Lacoste, Decahtlon ve Armani gibi dünyanın birçok sayılı markasına üretim yapıyoruz. Tedarikçilerimiz ‘Ne zaman normalleşeceksiniz, ne zaman sağlıklı bir şekilde depremden önceki üretime döneceksiniz’ diye soruyor. Hazır giyim siparişlerinde azalma var çünkü Maraş bölgedeki en büyük tedarikçi. Bizim net bir tablo ortaya koyarak ‘şu kadar ay sonra eski halimize döneceğiz’ dememiz lazım. Bunu söyleyebilirsek bu depremi fırsata çevirebiliriz. Devlet destekleri olmazsa bu tesisler birer makine yığını haline gelir, eritmeye gider. Tüm markalar tedarikçi arayışında. Rakip ülkeler ile görüşme yapıyorlar. Buralara kolay gelmedik, bu müşterileri kolay elde etmedik. Eğer bunları kaybedersek bu tesisleri ayağa kaldırsak bile mal satacağımız müşteri kalmayacak” diye konuştu.

Bizim artık dinleyecek zamanımız kalmadı

Kahramanmaraş Ticaret Borsası Başkanı Mustafa Narlı, aradan geçen 40 günde çok şeyin konuşulduğunu ve çok fazla dinlediklerini söyledi. “Bizim artık dinleyecek zamanımız kalmadı” diyen Narlı, şöyle konuştu: “Biz her gün 5-10 heyet ile bir araya geldik. Bizim tahammülümüz, bekleyecek zamanımız kalmadı. Hep diyoruz ki acaba yarın mı? Ne yarın bitti ne öbür gün. Kalmadı tükendi. Hep acaba ile hangi günü bekleyeceğiz. Biz acil hızlı Maraş’a ne yapılacaksa bir an önce yapılsın. Biz yoksa bu sanayiyi ayağa kaldıramayız. Benim 100 milyon dolara mal ettiğim tesisime daha elimi vuramadım. Adam bulamıyorum. Ama devletim benim önümü açsa bana bir şey verse en azından daha farklı çalışırım. Teşvik yasasının bir an önce uygulanması, çek takasının bir an önce ertelenmesi lazım. İki hafta sonra takaslar açılıyor. Ne yapacak bu kadar insan. Geçen hafta ödeme topladık. 6 bin Maraş çeki var almayayım mı? Maraşlıyım, Maraşlı arkadaşımın çekini almayayım mı? Bu benim için simsiyah leke olurdu, mecburen aldım. Bu çekler Maraş’ta değil sadece Türkiye’nin tamamında. Bunlar patlayacak ülkenin genelinde. Biz bu şehri el birliği ile ayağa kaldıracağız. Ama bizim de beklentimiz var haklı olarak. Çarşaf çarşaf kararnameler çıktı. Hiçbir şey yok. Yeni yatırıma teşvik var. Ben kendi tesisimi ayağa kaldıramadım ki nasıl yatırım yapayım. Biz bekliyoruz ama her geçen gün de ümidimiz tükeniyor. Empati yapın. Biz dilenmiyoruz. Hiç kimse yanlış anlamasın biz kalkarız Allah’ın izniyle ama bizim devletimize ihtiyacımız var. Onlar da bizim yanımızda olsun”

Çek takas işlemi acilen uzatılmalı

Sanayicilerin ciddi kredi borcu ve çekleri bulunduğunu hatırlatan KTSO Başkanı Mustafa Buluntu, kredi borçlarında 6 ay ötelemenin çözüm olmadığını savundu. Sanayicinin önüne bakması gerektiğini belirten Buluntu, “Şimdi 6 Nisan’da çek takas sistemi yürürlüğe girecek. Buradaki insanlar bırakın çalışmayı daha enkazını kaldıramadı. Bu çekleri birçoğunun ödeme şansı yok. Biz bu insanları çok zor durumda bırakacağız. 6 Nisan’daki çek takas işleminin acil durdurulması lazım. Birçok sanayici bunu bekliyor. Düzenleme yapılmazsa ödeme kredisi çıkarılması lazım. Bizimle beraber birçok insanın batmasına neden olacağız” yorumunu yaptı.

6. Bölge teşviki mevcut tesisleri de kapsamalı

Mustafa Buluntu, sözlerini şöyle sürdürdü: “Geçen hafta Sanayi Bakanımız buradaydı. Tesisleri, yıkımın boyutunu ve hasarları gördü. Onun üzerine birtakım Cumhurbaşkanlığı kararnameleri yayınlandı. Bölge cazibe merkezi kapsamında alındı ancak mevcut yatırımları kapsamıyor bu. Biz diyoruz ki biz önce mevcut tesislerdeki enkazı kaldıralım. 2004’te yayınlanan 5084 sayılı teşvik yasasının ağır hasar almış ilçelerde güncellenerek uygulanmasını istiyoruz. Gerçekten o yıkımı yaşayan ilçelerimizin bu teşviklerden faydalanmasını çok önemsiyoruz. Çünkü ülkenin de devletin de bütçeleri o kadar geniş değil. 6. Bölge teşvikleri mevcut hali ile mevcut tesisleri de kapsayacak şekilde olmalı. Doğrusu bu. Yeni yatırım zaten uzun yıllar alacak.”