Türkiye 2025 yılı ikinci çeyrek verileriyle birlikte geçmişe dönük revizyonlar yapılınca Dünya Bankası’nın kişi başı gelir sıralamasında yüksek gelirli ülkeler kategorisine girdi.

Duayen iktisatçı Dr. Mahfi Eğimez, kendi adını taşıyan blogunda konuya dair açıklayıcı bir makale yayınladı. 

Yazısında kişi başı gelir düzeyine göre yapılan sınıflandırmaya tablo olarak yer veren Eğilmez, Türkiye’nin bu noktaya son yıllarda GSYH’sinde oraya çıkan hızlı artışlarla geldiğine dikkat çekti.

Peki bu nasıl oldu?

Mahfi Hoca değerlendirmeye geçmeden önce hesaplamanın nasıl yapıldığını şöyle özetledi:

- Cari fiyatlarla GSYH, ekonomide üretilen nihai mal ve hizmetlerin miktarlarının piyasa fiyatları cinsinden toplanmasıyla elde ediliyor. Dolayısıyla bu hesaplamada enflasyon arındırılması söz konusu değil.

- Bir önceki yılın GSYH’si 100 TL iken cari yılda ekonomi hiç büyümemiş ama fiyatlar yüzde 50 artmış olsa, bu yılın GSYH’si cari fiyatlarla 150 TL çıkıyor. Sonra bu GSYH o yılın ortalama dolar kuruna bölünüyor ve dolar cinsinden GSYH bulunuyor.

- Bir önceki yılın 5 olan dolar kuru bu yılda da hiç değişmemiş olsun. Bir önceki yılın GSYH’si dolar cinsinden (100 / 5 =) 20 dolar, bu yılın GSYH’si dolar cinsinden (150 / 5 =) 30 dolar çıkar. Bulunan bu GSYH, yıl ortası nüfusuna bölünerek kişi başına gelir bulunuyor. 

- Ülke nüfusu 10 kişi olsun ve iki yılda hiç değişmemiş olsun. Bu durumda önceki yılın kişi başına geliri (20 / 10 =) 2 dolar bu yılın kişi başına geliri de (30/10 =) 3 dolar olarak bulunur. Bu ülkede kişi başına gelir bir yılda yüzde 50 artmış görünür. Oysa hiçbir şey değişmemiştir, artan yalnızca enflasyondur.

Mahfi Hoca bu açıklamanın ardından “Özetle söylemek gerekirse bir ülkede enflasyon yüksek, kur da sabitse o ülkede gelirler artmış görünür. Böyle bir ortamda hükümetler enflasyonun fazla da düşmesini istemezler” ifadelerini kullandı.

Gelir dağılımı ne durumda?

Bu noktada meselenin gelir dağılımı boyutuna değinen Eğilmez, 2023 yılına ait gelir dağılımı verilerini içeren bir tablo paylaştı.

Yukarıdaki tabloya göre nüfusun yüzde 60’ı (53,2 milyon kişi) 15.325 dolarlık kişi başına gelirin altında gelir elde ediyor. Nüfusun yalnızca 35,4 milyonu ortalama kişi başına gelir kadar gelir elde ediyor.

Ortaya çıkan tabloya ilişkin Mahfi Hoca’nın yorumu şu şekilde:

- Özetle söylemek gerekirse Türkiye yüksek enflasyon ve yüksek faize dayalı carry trade sisteminin yarattığı kur sabitleşmesini kullanarak GSYH’sini ve kişi başına gelirini sürekli artırmış görünmektedir.

- Enflasyonun tek haneye düşürüldüğü ve kurun yüksek faizin yarattığı carry trade ile baskılanmadığı bir ortamda bu değerler hızla düşer.

- Öte yandan bu şekilde illüzyonla yaratılmış olan tablonun en büyük sıkıntısı gelir dağılımında ortaya çıkan büyük bozukluktur.

- Bir yanlışı düzeltmenin yolu kendimizi ve başkalarını kandırmaya çalışmaktan vazgeçip gerçekleri kabul etmekten geçer.