Merkezi yönetim, AB tanımlı borç stoku, brüt dış borç stoku gibi bütün stok türlerinde artış çok hızlı.

Borçluluk arttıkça çevirmek için daha fazla borçlanma ihtiyacı ortaya çıkıyor, haliyle faiz ödemeleri de artıyor. Brüt dış borç stoku 3 ayda 6 milyar dolar artarak 506 milyar doları buldu. AB tanımlı genel yönetim borç stoku 3 ayda 1 trilyon artarak toplam 8.7 trilyona ulaştı. Merkezi yönetim borç stoku ise 5 ayda 905 milyar lira arttı. Borç servisinde faiz ödemeleri 2023 sonu itibariyle ana para ödemelerinin %109’una çıkmıştı. Mayıs sonu itibariyle rakam henüz açıklanmadı. Genel tablo oldukça hızlı bir borç ve faiz yükü artışına işaret ediyor.

Brüt dış borçta 3 önemli gelişme

Brüt dış borç stokunda üç önemli gelişme var. Birincisi hızlı artışı, ikincisi kamu (genel yönetim + Merkez Bankası) borcunun ağırlaşması, üçüncüsü kısa vadeli borç payının iki kattan fazla artması…

2003’te, toplam brüt dış borç 132,7 milyar dolardı. 2010’da 308,5 milyar doları, 2015 sonunda 402,9 milyar doları buldu. 2023 sonunda 500 milyar doları geçti. Bu yılın ilk 5 ayında ise 6,5 milyar dolar artarak 506,8 milyar dolara ulaştı. 2003 yılı ilk çeyrek itibariyle 132 milyar dolar olan brüt dış borç stokunun 65 milyar doları kamunun, 22,4 milyar doları MB’nin, 45,3 milyar doları özel kesimindi. Bu tablodaki kamu ağırlığı izleyen yıllarda hızla değişti ve brüt borç stokunda özel sektör ağırlığı oluştu. 2010’da kamu payı toplamın % 32,7’si düzeyine geriledi. Ancak sonra tekrar artışa geçerek, 2024 1. Çeyrek sonu itibariyle yüzde 50’yi buldu. Özeti, kamu borcunda hızlı bir artış izlendi. Bu dönemde dikkat çekici bir diğer gelişme kısa vadeli dış borcun hızlı artışı oldu. 2003’te toplam içinde kısa vadeli borçların payı % 15’ti. 2024 1. Çeyrek itibariyle % 35,2.

MY borç stokunda 5 ayda 1 trilyona yakın artış

Merkezi Yönetim (MY) borç stokunda da artış hızlanmış durumda. Aralık 2023 itibariyle 6 trilyon 736 milyar liraydı. Sadece 5 ayda 905 milyar, yani neredeyse 1 trilyon artarak 7 trilyon 641 milyar liraya çıktı. Merkezi Yönetim borç stokunda 1 trilyon sınırı 2018’de aşıldıktan sonra yılda yıla 1 – 2 trilyon artışlarla gitmeye başladı. Daha önce gazetemizde, 2023 sonu itibariyle borç servisinde faiz ödemelerinin ana paranın yüzde 109’una çıktığını yazmıştık. Mayıs 2024 itibariyle borç rakamları belli ancak borç servisi rakamları henüz belli olmadığını için son durum henüz belli değil. MY borç stokunda döviz payı 2003’te yüzde 46,4 düzeyindeydi. İzleyen yıllarda artmaya başladı. İçerden de dövizle borçlanmaya yeniden dönülmesi sonrasında döviz cinsi stokun payı yüzde 66’yı buldu. 2021 sonundan itibaren bu oranda olumlu bir gelişme olarak düşüş olmakla birlikte, halen yüzde 61’e yakın. Bu da borç stokunda kura duyarlı bir yapı oluşturuyor.

AB tanımlı stok, yılı 2 trilyon artışla tamamlayabilir

“Genel yönetim sektörünün sektörler arası ve sektörler içerisinde konsolide edilmiş, nominal değerli toplam brüt borcunu” (MY + yerel yönetimler + Sosyal Güvenlik Kurumları) ifade eden AB tanımlı genel yönetim borç stoku rakamları da iç ve dış borç stokundaki hızlı artışı izleyerek artıyor. AB tanımlı stok, MY borç stokunun yaklaşık 1 trilyon üzerinde; 8 trilyon 675 milyar liraya ulaşmış durumda. 2023 sonunda stok 7 trilyon 768 milyar liraydı. AB tanımlı stok, 2002 sonunda 259 milyardı. 2018’de 1.1 trilyonu buldu. İzleyen yıllarda, yıldan yıla 1 trilyondan fazla artışlarla gitti. Bu yıl sadece 5 ayda 1 trilyona yakın arttı. Bu gidişle yıl bazında artışın 2 trilyon lirayı bulması muhtemel.