Türkiye’de zirai don zara­rının sınırlı olacağı be­lirtiliyor. Zirai don olayı­nın muhtemel etkilerini açıklayan Uluslararası Tarım ve Finansman Uzmanı İbrahim Oğuz, iç ve ihracatta yaşanacak fiyat artışlarından doğan kazançlar da düşürüldü­ğünde söz konusu zararın 1,5 milyar doları geçmeyeceğini söyledi.

Türkiye’de 10-14 Ni­san’da yaşanan zirai don olayı­nın bazı meyvelerde son 26 yılın en geniş ve yüksek rekolte kay­bının yaşanmasına işaret etti­ğini kaydeden İbrahim Oğuz, 65 ilde etkili olduğu yönünde açık­lamalar olsa da 36 ilde etkili ol­duğunu belirtti.

22-23 Şubat’ta Akdeniz Bölgesi’nde yaşanan don olayının Ha­tay, Osmaniye, Adana ve Mersin illerinde narenci­ye ve erkenci mey­velere geniş kap­samlı zarar verdi­ğini de hatırlatan Oğuz, narenciye­de yaşanan hasa­rın daha yaraları sarılmadan ülke sathında ikin­ci dalga zirai don olayı ile bir­çok meyvede ciddi oranda arz daralmasına neden olacağı­nı söyledi.

Bu kadar geniş çap­ta yaşanan don olayının makro ve mikro ekonomik etkileri­nin kuşkusuz olacağını vurgu­layan Oğuz, “Yıllık meyve üre­tim miktarımız 28 milyon ton. Meyveciliğin toplam değeri ise yıllık kabaca 14 ile 15 milyar do­lar. Söz konusu donun etki alanı ve etkilenmiş ürün yelpazesine bakıldığında basit hesapla 4-5 milyar dolar zarar hesaplanıyor.

Hem ülke içinde hem de ihra­catta yaşanacak fiyat artışların­dan doğan kazançlar da hesap­lanan zarardan düşürüldüğün­de söz konusu toplam zararın 1,5 milyar doları geçmeyecek­tir. Nitekim geçen yıldan kalan TARİŞ’in elinde ciddi miktar­da kuru üzüm, TMO ve tücca­rın elin fındık, Malatya’da tüc­carların elinde 50 bin ton kuru kayısı bulunuyor. Tüm bu veri­ler dikkate alındığında yaşanan donun makroekonomik hasarı beklentilerin aksine düşük çı­kacağı öngörülmeli” dedi.

Zirai donun kapsam alanına bakıldığında kayısı, üzüm, ceviz, badem, elma, kiraz, Trab­zon hurması, vişne ve fındık gibi ürünlerinin daha fazla etkilen­mesi beklendiğini aktaran Oğuz, nar, Antep fıstığı, incir ve zey­tin gibi ürünlerde rekolte düşü­şü ve arz sıkıntısı beklenmediği­ni kaydetti. Armut, şeftali, nek­tarin, kivi ve çay gibi ürünlerde düşük oranlarda hasar beklen­diğini bildiren Oğuz, “Manisa ve Denizli’yi etkileyen zirai don, kuru üzümde ciddi rekolte kay­bına neden olacak. Fındıkta ise Samsun ve Kastamonu illerinin tamamı dondan etkilenmiş gö­züküyor” ifadelerini kullandı.

Tek yıllık bitkilerde etkisi az

Elma üretiminde öne çıkan Niğde, Kayseri ve Isparta’nın ciddi don hasarı aldığına dik­kat çeken Oğuz, elma yetiştiri­ciliğinin yoğun olduğu Antalya Korkuteli, Van, Iğdır, Hakkari gibi illerde ise bir zararın bek­lenmediğini aktardı. Yine don nedeniyle ceviz ve ayva gibi ürünler­de ciddi kayıpla­rın beklendiğine vurgu yapan Oğuz, “Şeftali ve nek­tarin üretiminde önemli paya sa­hip Tokat ve Sam­sun illeri de ciddi oranda dondan et­kilenen iller. İhracatta önemli bir kalem olan kiraz üretiminde erkenci bölgelerde sorun bek­lenmezken, orta ve geç üretim yapılan bölgelerde ciddi hasar olacağı öngörülüyor” açıklama­sında bulundu.

TARSİM’e maliyeti 100 milyon $’ı bulabilir

Don felaketinin sadece ülke­mizde yaşanmış olması mutla­ka dikkate alınması gerektiğini ifade eden Oğuz, yaş meyve te­min edilebilecek Azerbaycan, İran ve Özbekistan gibi ülkeler­den elma, kiraz, üzüm gibi ürün­lerin arz daralmasını ithalat ile dengeleyebileceğini vurguladı.

Don vuran badem ve ceviz gibi ürünlerde zaten ithalatçı ülke olduğumuzu, ancak bu yıl öze­linde ithalatın artış gösterebile­ceğini dile getiren Oğuz, şunları kaydetti: “Don olayı meyve suyu gibi tarımsal sanayiye de olum­suz etkileri olacak. Ekonomik zararın tarım sigortası ve tarım finansmanı boyutları da ayrıca değerlendirilecek. TARSİM’in bu felakette 100 milyon dolar civarında bir hasar ödemesi ya­pacağı öngörülüyor.

Tarım ban­kacılığı açısından bir maliyeti şimdilik hesaplamak mümkün değil. Zirai don yaşamış üretici­lerin, Ziraat Bankası’ndan kul­landıkları sübvansiyonlu kre­dilerinin ertelenmesi için muh­temelen çalışma başlatılacak. Özel bankalar ise meyveciliğin yoğun ve tarım finansmanın ge­niş kullanıldığı illerde faiz affı veya vade erteleme gibi yakla­şımlar sergilemek durumunda kalacaklardır.”

Türkiye topraklarının %16,7’si sigortalı

TARSİM Genel Mü­dürü Bekir Engürü­lü ile yaptığı görüş­mede, “Bakanlık ve TARSİM sahada, hasar tespitleri en erken sonucu on gün içinde alı­nacak. Türkiye’de TARSİM sigortası yaptırma oranının her geçen yıl yükseliyor ve TARSİM poliçesi yaptıran herkesin zararının poliçe kapsamında karşılanacak” dediğini ileten Oğuz, “Türkiye’de çiftçi­lerin %50’si TARSİM poliçesi yaptırıyor. Toprakların %16,7’si TARSİM sigorta kapsamında. 20 milyon hektardapoliçe kesilmemiş gözükü­yor. Üretici TARSİM’i bankalardan kredi çekmek için zorunlu gördü­ğünden dolayı en düşük değerden sigortalıyor. Hatta kredi çeken bazı üreticiler TARSİM yaptırdığından haberi bile olmuyor” dedi.

Şubat ayındaki don limon ve portakal ağaçlarını kuruttu

Donla ilgili en çok sorulan sorunun “Yaşanan don felaketi önlenebilir miydi?” olduğunu aktaran Oğuz, zi­rai donun bir doğal olay olduğunu ve açık koşullarda yapılan üretimde -8 derecenin altındaki sıcaklıklar­da zararın önlenmesinde teknik an­lamda mümkün olmadığını söyledi. Son yaşanan don Orta, Batı ve Doğu Anadolu’da engellenmesinin müm­kün olmadığını vurgulayan Oğuz, “Geçiş bölgelerinde hafif don önle­nebilirdi.

Şubatta Akdeniz’deki don olayı limon ve portakal ağaçlarını kuruttu. Bu nedenle gelecek beş yıl­da limon ve portakalda arz daral­ması beklenirken, diğer meyveler­de ağaçlar dinlenmiş olacağından rekolte artışı yaşanacak. Umarım bu felaketten ders alarak iklime di­rençli bir tarımsal üretim alt yapı oluşturabiliriz” ifadelerini kullandı.