Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜ­SİAD) Başkanı Orhan Turan, enflasyonla mücadele­nin sadece para politikası ile yürütülmesinin eksik bir poli­tika olduğunu ifade etti. Mali tarafta da adım atılması gerek­tiğini dile getiren Turan, özel­likle kayıt dışılıkla mücadele­de etkin bir politika izlenme­si gerektiğini vurguladı.

Orhan Turan ile TÜSİAD’ın Tepeba­şı’ndaki tarihi genel merkez binasında bir araya geldik. İlk sorum elbette dünyanın sıcak gündemi Trump’ın dönüşü­ne ilişkin oldu. Trump politi­kalarının Türkiye’ye fırsatla­rı da olacağını ama riskleri de bulunduğunu söyleyen Turan, “Fırsatları şöyle; hatırlarsanız pandemide de oldu.

Uluslara­rası firmalar veya ülkeler sa­dece bir ülkeden tedarik yapıl­maması gerektiğini öğrendiler. Bu dönemde de Trump yöne­timi gümrük vergilerini artır­dığı zaman, doğal olarak Çin’e alternatif olacak, Vietnam gi­bi Türkiye gibi üretici ve üre­tim gücü, sanayi deneyimi olan ülkeler ön plana çıkacak” de­di ve ekledi: “Ama Türkiye son dönemlerde özellikle emek yo­ğun ve ihracat yapılan ürünler­de rekabet gücünü kaybediyor. Kuzey Afrika öne çıkıyor.”

Biz de ‘Laleli esnafı Mı­sır’a, Çin’e gidiyor’ diye manşet attık.

Mısır’dan ihracatı yapı­lan tekstil ürünlerinin yüzde 30’unu Türk şirketleri üreti­yor. Emek yoğunsa doğal ola­rak iş gücünün daha ucuz ol­duğu ülkelere gidiyorlar.

Trump politikaları ve Çin ile ticaret savaşı, haliy­le AB’yi ve onun üzerinden bizi de etkileyecek.

Amerika ve Çin arasındaki ticaret savaşlarının en büyük etkisini, Avrupa Birliği (AB) yaşayacak. En önemli ekono­mik ortağımız AB yeni ve kap­samlı bir sanayi stratejisi be­lirliyor. Bu strateji Draghi Ra­poru kapsamında tartışmaya açıldı. AB, ekonomik güvenlik endişelerinin giderilmesi, re­kabet gücünün ve verimliliğin artırılması için, temiz enerji­ye geçişi ve yeni teknoloji alan­larında ilerleme sağlanmasını öngörüyor.

Bu stratejinin Tür­kiye için doğuracağı fırsatları ve bu fırsatlardan nasıl yarar­lanabileceğimizi iyi analiz et­meliyiz. Bu noktada, Gümrük Birliği’nin yeşil ve dijital politi­kaları içerecek şekilde, güncel­lenmesinin her iki taraf için de çok önemli bir kazanım olaca­ğını görüyoruz. Türkiye üretim üssü olacak deniyor ya Türkiye zaten üretim üssü. Ciddi bir sa­nayi birikimi var. Polonya’dan Çin’e kadar olan bölgede Hin­distan dışında, Türkiye var.

Dünyadaki bu değişime göre konumlanacağız, ama yüksek faiz ve enflasyon önümüzde duruyor. Bunları gündemimizden çıkarabilir miyiz, sizce umut var mı?

İki yıldır söylüyoruz; Türki­ye’nin birinci önceliği enflas­yonla mücadele. Hiçbir şekil­de taviz vermememiz lazım. Çünkü biz enflasyonu tek ha­neye düşürmediğimiz sürece maalesef yapmak istediğimiz yapısal değişiklikleri, reform­ları yapma, verimlilik sorunu­nu aşma şansımız yok. Mer­kez Bankası tahminleri revize etti. 2025 için yüzde 21 enflas­yon öngörüyor ama biz bunu biraz iyimser buluyoruz. Bi­zim tahminimiz 25-30 aralı­ğında olacak. Enflasyon soru­nunu para politikalarıyla çöz­meye çalışıyoruz, ama bunu mali politikalar ve yapısal re­formlarla desteklemeliyiz.

Reel sektörün enflasyon beklentileri neden piyasa ile çok ayrışıyor?

Finansçılar reel sektörden daha erken bazı şeyleri fark ediyorlar. Ben de bir reel sek­tör oyuncusu olarak onu görü­yorum. Reel sektör biraz daha karamsar olmuş olabilir. Ama finans sektörü de biraz iyim­ser kalmış olabilir. Ben ikisi­nin ortasında olabileceğini tahmin ediyorum.

Sizler birçok rapor açık­lıyorsunuz. O raporlarda öneriler de oluyor. Bu öne­riler dikkate alınmıyor mu? Alınıyor da bürokrasi­de mi takılıyor?

Mutlaka istifade ediliyor­dur. Mesela faizin hızlı düşü­rülmemesi gerektiğini sıklık­la vurguladık. Faiz indiriminde acele etmememiz lazım. Top­lum, çalışanlarımız, iş dünyası ciddi bedeller ödüyor. Sıkı para politikasını, mali politikalarla desteklemeliyiz. Mali politika derken de kamudaki tasarruf ve verimliliği artırmayı kaste­diyorum. Toplum da kamudan bu adımı görmek istiyor. Diğer bir konu kayıt dışılık.

Biz ge­nellikle kayıtlı mükelleflerden vergi almaya çalışıyoruz. Ça­lışanlar, bordrolular ve kayıtlı mükelleflere yöneliyoruz. Ama bunun dışında kayıt dışı taraf­ta çok ciddi bir vergi kaybı var. Bizim kayıt dışıyla mücadeleyi hiçbir şekilde bırakmamamız lazım. Maliye politikalarının en önemli bacaklarından biri bu. Orada sınıfta kalıyoruz. Di­ğer türlü kayıtlı mükellefin re­kabet gücünü de yıpratıyoruz.

 Sektörlere özel rekabet analizi geliyor

 Siz TÜSİAD üyeleri arasında bir enflasyon beklentisi anketi yaptınız mı?

Hayır yapmadık. Ama zaten kendi aramızda konuşuyoruz. Fakat sektörlerin rekabet analizi ile ilgili çalışma yapıyoruz. Her çeyrekte yayınlayacağız. Yaklaşık 10 sektöre bakacağız. Tahminen gelecek mart ayında yayınlayacağız. Finans açısından, ham madde açısından, enerji açısından, iş gücü açısından...

Türkiye için ciddi bir veri olacak. Türkiye’nin bir ölçek problemi var. Bir de verimlilik problemi var. Küçük mikro işletmelerimizde, KOBİ’lerimizde hatta büyük işletmelerimizde bile. Daron Acemoğlu diyor ya; son 15 yılda faktör verimliliği artış oranı sıfır. Türkiye 2002-2006 arası faktör verimliliğini artırmayı başardı. Kur sabitti. Verimliliği artırdık. O dönemde ihracat arttı. Biz şimdi TL’yi zayıflatıp ihracatı artırırsak bu kalıcı bir şey olmayacak. Türkiye’nin artık ucuz iş gücü ve rekabetçi kuru, ajandasından çıkarması lazım.

Bunu söyleyince size kızmıyorlar mı? Çünkü ihracatçı canımız yanıyor diyor.

Burada çok önemli iki konu var; yeşil dönüşüm ve dijital dönüşüm. Bu bir moda değil, zorunluluk. İhracatımızın rekabet gücünü TL’nin değerini düşürerek değil, üretim yapımızı değiştirerek, verimliliğimizi artırarak, teknolojiyi daha fazla kullanarak sağlayabiliriz. Teknolojinin her gün değiştiği bir dünyada, ucuz işçilik ile rekabet devri kapanacak, beceriler ve nitelikli işgücü üzerinden rekabet devri başlayacak.

Küresel tedarik zincirlerinde maliyetin değil, ekonomik güvenlik endişelerinin ağırlığının arttığı bir dünyada, rekabetçiliğimizi TL’nin değerinin düşüklüğü değil, güvenilir ve öngörülebilir bir ülke olmamız belirleyecek. Fosil enerji kaynaklarının yerini, temiz enerji kaynaklarının alacağı bir dünyada, küresel rekabetteki başarı yeşil ve döngüsel ekonomiye geçişi zamanında tamamlamaktan geçecek.

Verimli olmayınca düzgün maaş da verilemiyor. İnsanlar da çalışmak istemiyor.

Benim bir konuşmamda da vardı; dünyada bizim ürünlerimiz rekabet etmiyor, rekabet eden bizim insan kalitemiz. Yani eğitim kalitemiz rekabet ediyor.

"Eğitimden asla tasarruf edilmemesi gerekir"

Bütçe sıkı değil deniyor ama Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, deprem harcamaları dışında bütçe açığının sürdürülebilir bir seviyede açık verdiğini vurguluyor.

Ama burada bütçeyi de daha iyi yönetmemiz gerekiyor. Cari transferler, personel giderleri halen yüksek. Harcama kompozisyonuna dikkat etmemiz gerek. Kamu harcamalarını nereye yaptığımız da çok önemli. Örneğin eğitim, asla tasarruf etmememiz gereken bir alan. Eğitim sisteminin kalitesinin artırılması, ayrılan kaynaklarla ve bu kaynakların ihtiyaçlar doğrultusunda etkin kullanılmasıyla doğrudan alakalı. Eğitimin merkezi bütçeden aldığı pay 2015 yılındaki yüzde 13 değerinden, bugün yüzde 10’un altına inmiş durumda. Bu oranı bir an önce artırmalı; yüzde 15’lere çıkarmalıyız. Çünkü en büyük sorunumuz; eğitim nitelikli olmadığı zaman nitelikli insan kaynakları oluşturamıyorsun. Katma değer yaratamıyorsun, marka yaratamıyorsun.

 “Sadece para politikaları ile ekonomi yönetilemez”

 Dezenflasyon programının başarısı için ilave ne adımlar atılmalı?

Sadece para politikaları ile ekonomi yönetilemez. Para politikalarını, mali politikalarla desteklememiz lazım. Ve de bunlar da yapısal reformlarla desteklemezse en başa döneriz. Üç sene sonra yine enflasyonu konuşmayalım. Eğitim, hukuk gibi alanlarda yapısal reformları yapmazsak enflasyonla mücadele başarısını gölgelemiş ve geciktirmiş oluruz.