Depremin sarstığı 11 ilde ihracat rakamları yeni­den toparlanmaya baş­ladı. Türkiye İhracatçılar Mecli­si (TİM) verilerine göre, deprem öncesi yıl olan 2022 yılında 11 il­den 20 milyar 510 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirildi.

Depre­min yaşandığı yıl olan 2023 yılında bu rakam yüzde 11,2’lik gerilemeyle yak­laşık 18 milyar 200 mil­yon dolara düştü. Geçen yıl ise bölgeden yapılan ihracat 2023 yılına gö­re yüzde 5,5 artarak 19 milyar 209 milyon dolara yükseldi. Ancak 11 ilin 2024 ihracatı 2022 yılına göre yüz­de 6,5 düşüş kaybetti.

Adana ve Şanlıurfa’da artış

Depremin yaşandığı il­lerde geçen yıl, 2022’ye göre ihracatını artıran il­ler Adana ve Şanlıurfa oldu. 2022 yılında 3 milyar 7 milyon dolar ihracat imza adan Adana 2024 yılında bu rakamı 3 milyar 45 milyon dolara yükseltti. Şanlı­urfa’dan 2022 yılında 257,3 mil­yon dolar ihracat gerçekleştiri­lirken, 2024 yılında 327,2 milyon dolar ihracata imza atıldı. Dep­remin vurduğu illerden geçen yıl en fazla ihracat Gaziantep’ten ya­pıldı. Gaziantep 9 milyar 990 mil­yon dolarlık ihracata imza atar­ken, ikinci sırada 3,4 milyar dolar­la Hatay yer aldı.

DASK’tan 40 milyar liralık hasar ödemesi

Doğal Afet Sigortaları Kurumu’nun (DASK), depremlerden etkilenen 11 kente yaptığı ödeme rakamı da belli oldu. DASK verilerine göre, 2023’te yaşanan depremlerden sonra, bu yılın şubat ayı itibarıyla kuruma bildirilen yaklaşık 630 bin hasar ihbarı için toplam 39,7 milyar liranın üzerinde tazminat ödemesi gerçekleştirildi. Bu rakamın yaklaşık yüzde 90’lık kısmı 6 ayda ödenirken, 2023’te tazminat ödemelerinin büyük bir kısmının tamamlandığı öğrenildi. Ancak dosyasında eksik olanlar ve hatalı beyan verenlerin tazminatlarının 2024 yılına sarktığı bilgisine ulaşıldı.

12 milyon poliçe

Depremler sonrası yaşanan acı tecrübeler, toplumda sigortalı olma bilincini artırmakta ve sigortalılık oranlarında yükselişe neden oldu. Marmara Bölgesi özelinde yürürlükteki poliçe sayılarına bakıldığında, deprem sonrası İstanbul ve Marmara Bölgesi genelinde toplam sigortalılık oranında yaklaşık yüzde 1’lik bir artış yaşandı. Ülke genelinde, depremi takip eden günlerde günlük poliçe üretimi yüzde 55 oranında arttı.

Öte yandan, DASK’ın kuruluşundan bu yana geçen 25 yılda, Türkiye genelinde ZDS poliçe sayısı yaklaşık 12 milyona ulaştı. Depremden etkilenen 11 ilin sigortalılık oranları incelendiğinde, 4 Şubat itibarıyla bu iller arasında en fazla sigortalılık oranına sahip kent yüzde 74,5 ile Elazığ oldu.

Bu ili yüzde 70,8’le Gaziantep, yüzde 67,8’le Malatya, yüzde 63’le Osmaniye, yüzde 60,4’le Kahramanmaraş, yüzde 59,3’le Kilis, yüzde 56,5’le Adana, yüzde 51,4’le Adıyaman, yüzde 46,7’le Hatay ile Şanlıurfa izlerken yüzde 39,9’lık oranla Diyarbakır son sırada yer aldı. Bununla birlikte, Türkiye genelinde sigortalılık oranı yüzde 56 seviyelerinde bulunuyor. Coğrafi bölgelere bakıldığında en yüksek oran yüzde 64 ile Marmara Bölgesi’nde oldu.

İstihdam edilen işçi sayısı 2 milyona ulaştı

 Kahramanmaraş merkezli depremlerde 11 ilde iş yerlerinin de zarar görmesi veya yıkılması nedeniyle çalışma hayatı olumsuz etkilendi. İşçi ve işverenlerin bu durumdan en az zararla kurtulmaları için devreye giren Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) aracılığıyla birçok programı hayata geçirdi. Bu çalışmalar sonucu, depremden en çok etkilenen 11 ilde toplam 4/A sigortalı (işçi) sayısı, deprem öncesiyle karşılaştırıldığında, Aralık 2022’de 1 milyon 888 bin 625 iken Kasım 2024’te 1 milyon 936 bin 412 olarak gerçekleşti.

Fabrikalarda işçi sayısı arttı

Bu arada, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin (TOBB) “2024 Yılı Sanayi Kapasite Raporu” istatistiklerinden derlediği bilgiye göre, geçen yıl sanayi kapasite raporuna sahip tesislerde toplam çalışan sayısı, ülke genelinde 4 milyon 7 bin 51 kişi olarak hesaplandı.

Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat 2023’te meydana gelen depremlerin etkilediği 11 ile ilişkin veriler incelendiğinde ise afetin tabloya yansıması dikkati çekti. Söz konusu sektörde, deprem öncesi 2022’de 437 bin 632 çalışan bulunuyordu. Depremin gerçekleştiği 2023’te çalışan sayısı 447 bini aştı. Geçen yıl ise bu rakam 441 bin 937 oldu.

Böylece söz konusu bölgede yapılaşma çalışmalarının hızlanmasıyla sanayi kapasite raporuna sahip tesislerde toplam çalışan sayısı, deprem öncesindeki seviyeyi geçti. Afet bölgesi ilan edilen 11 il içinde geçen yıl sanayi kapasite raporuna sahip tesislerdeki toplam çalışan sayısı en yüksek il Gaziantep oldu. Güneydoğu Anadolu’nun en büyük ticaret ve sanayi merkezlerinden olan ilde çalışan sayısı geçen yıl 140 bin 168 olarak kayıtlara geçti.

Gaziantep’i 85 bin 779 ile Adana takip ederken depremlerin merkez üssü Kahramanmaraş’taki çalışan sayısı 54 bin 907 oldu.

Ulaşım için 51,1 milyar lira harcandı

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, deprem bölgesinde fiziksel koşullarının iyileştirilmesi ve hasarlarının giderilmesi amacıyla var güçleriyle çalıştıklarını söyledi. Uraloğlu, “Bölgenin fiziksel koşullarının iyileştirilmesi ve hasarlarının giderilmesi amacıyla 39,5 milyar lira yatırımla 11,6 milyar lira cari olmak üzere, 51,1 milyar lira harcama yaptık” ifadesini kullandı.

Uraloğlu, 68 bin 550 kilometrelik yol ağının 9 bin 176 kilometresinin deprem bölgesinde bulunduğunu ve bu kesimin sadece yüzde 2’sini oluşturan 184 kilometrelik kısımda hasar oluştuğunu kaydetti. 11 ildeki yol ağının yüzde 98’inin depremden herhangi bir zarar görmediğini vurgulayan Uraloğlu, “8 ilde, 26 ayrı kesimde toplam 336 kilometre uzunluğunda bağlantı ve imar yolunun altyapılarıyla imalatlarına başlandı. 142 kilometrede ise çalışmalar tamamlandı” dedi.

Fahrettin Altun: Asrın birlikteliği ile yaraları el ele omuz omuza sardık

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, asrın felaketiyle ilgili açıklama yaptı. Altun, “Derin, çetin ve büyük bir acı... Ancak, acının vahametinden güneşin bile doğmaya ar ettiği günlerde milletçe, acımızdan daha büyük bir dayanışma göstermemiz gerektiğini biliyorduk. 85 milyonun tamamı genç-yaşlı, kadın-erkek demeden hepimiz hesapsızca, müthiş bir özveriyle birbirimizin yardımına koştuk” dedi. Türkiye’nin Asrın Felaketi karşısında asrın birlikteliği ile el ele, omuz omuza, gönül gönüle hep birlikte durduğunu vurgulayan Altun, şu değerlendirmede bulundu:

“Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın öncelik verdiği gibi hiçbir icraat deprem bölgesindeki çalışmaların önüne geçmedi. ‘Önce yaralarımızı saracağız’ dedik ve depremzede kardeşlerimiz için ne gerekiyorsa ivedilikle hayata geçirdik, geçirmeye devam ediyoruz. Rabbim milletimizi böyle büyük acılarla sınamasın.”

1.491 davadan 149’u sonuçlandı 189 kişiye hapis cezası verildi

Kahramanmaraş merkezli depremlerle ilgili davalar devam ediyor. Adalet Bakanlığı tarafından, Cumhuriyet başsavcılıklarınca “deprem suçları soruşturma büroları” oluşturuldu. Deprem bölgesindeki delil toplama ve inceleme faaliyetleri için mimar, inşaat ve jeoloji mühendislerinden oluşan 984 bilirkişi görevlendirildi. Cumhuriyet başsavcılıklarınca yürütülen soruşturmalar sonucunda 1491 dava açıldı. Mahkemelerce karara bağlanan 149 davada 189 sanık çeşitli sürelerde hapis cezasına mahkum edildi, 1342 davada ise 193’ü tutuklu 1850 sanığın yargılanmasına devam ediliyor.

Yargının iş yükünün artması dikkate alınarak deprem bölgesindeki yargı teşkilatı güçlendirildi. Deprem bölgesinde 654’ü adli, 28’i idari olmak üzere 682 ilk derece mahkemesi kuruldu. Ayrıca 10’u adli, 5’i idari olmak üzere 15 bölge adliye mahkemesi dairesi kuruldu. Deprem bölgesinde görev yapan hakim ve savcı sayısı da artırıldı. Adalet Bakanlığının 2025 yılı yatırım programında, deprem bölgesinde 21 adliye hizmet binası, 12 ceza infaz kurumu, 3 adli tıp hizmet binası, 1 personel eğitim merkezi ve 82 kamu personel konutu yer alıyor.