Paket mutlu etmedi

Pandemi sürecinden en çok etkilenenlerden biri de hiç kuşku yok ki yiyecek-içecek sektörü ve gastronomi turizmi oldu. Önce havayolu şirketleri, ardından seyahat acenteleri, oteller ve yeme içme işletmelerinin tamamen kapalı kaldığı süreçte dünyada yaşanan daralmanın ülkemizi de etkilemeye devam edeceği kaçınılmaz bir gerçek. Bu gerçeği gören işletmelerin yükselttiği sese kulak veren hükümet çözümü kredi garanti fonu teminatlı destek paketini uygulamaya koymakla buldu. Ziraat Bankası ile iş birliğiyle hayata geçirilecek olan, 1 milyon liradan 20 milyon liraya kadar kredi imkanının 36 ay vadeli, yıllık yüzde 7,5 faizli ve 6 aya kadar ödemesiz olacak. Ancak önünü göremeyen işletmeler borçlanmaya bağlı desteklerden pek de memnun görünmüyor.

Uzun vadeli borçlanmak şu an için mümkün değil

Tokat Pirhan Restoran-Ayşe Gür, “Herkes bu olanaktan yararlanamayacaktır. Çünkü pek çok işletme önünü göremiyor. Bugüne kadar alışık olmadığımız bir durumla karşı karşıyayız. Bekleyip görerek yol bulmaya çalışıyoruz. Üç ay, altı ay veya bir yıl sonrasına borçlanmak şu an için mantıklı değil. Pirhan Restoran sadece yerel müşteriye değil yurtiçinden veya dışından gelen pek çok misafire hizmet veriyordu ama şimdi alakart menü ile çalışıyoruz. Dolayısıyla işletme gelirlerimiz oldukça düştü. Yüzde 60’ın üzerinde bir kaybımız var. Burada olması gereken borçlanma değil bir hibe desteği uygulamasını başlatmaktır.”

Olası ikinci dalgada sektörün yüzde 30’u yok alacak

Çorum Hasan Zahir Restoran-Ömer Karslıoğlu, “Pandemi süreci daha da uzarsa alınan ekonomik önlemlerin işe yaramayacağını düşünüyorum. Para destekli nereye kadar gidecek. İşletmeler açık ama eskiden yaptığımız işin yarısını bile yapamıyoruz şu anda. İnsanlar mekânlara gelmeye çekiniyor kaçınıyor hatta. Bu virüse ne kadar çabuk önlem alınırsa o zaman kendimizi düzeltebiliriz. Destekler devam etmeli ama pandemi süreci bir yıl daha uzarsa sektörün ayakta kalamayacağına eminim. Önünü göremeyen bir sektörde bir ay sonrasının ne olacağı bilinmezken bir yıl sonrası için borçlanma çok büyük risk taşıyor. Konut kredisi avantajları yerine işletmelere ve üretime akıtılsa paralar daha iyi olur diye düşünüyorum. Öncelikle işletmeler ayakta kalmalı ve geleceğini görebilmeli. Olası bir ikinci dalgada özel sektörün yüzde 30’u yok olacaktır. Eski krizlerden daha farklı olarak üretime dayalı ekonomik bir krizden söz ediyoruz. Mümkün oluğunca fazla borçlanmayan ve bir iki yıl sabredebilen işletmeler ayakta kalacak.”

Devlet işçi sigortalarını ödeyerek destek olabilir

Fatsalı Hünkâr Restoran-Aydın Doğruca, “Bir can suyu olur ama sonuçta geri ödenecek. İşler açılırsa geri ödemede sıkıntı olmaz ama ikinci bir dalga gelirse o zaman bir sıkıntı yaşanır mı bu bir soru işaretidir. Hibe desteği daha iyi olurdu elbette ancak unutmamak gerekir ki bu sektörde bir hayli çalışan var. Tüm şubelerde 400 çalışanımız var ve şu anda kapasitemizin yüzde 50’sine ancak ulaşabiliyoruz. O nedenle böyle bir desteği beklemek bugünkü koşullarda hayaldir. Devlet en azından personel sigortalarını ödese yeterli olur. Çünkü ciddi bir yekûn tutuyor.”

Sektörün sadece yüzde 80’i büyük hasar aldı

Giresun Doğal Dükkân -Şevket Alaaddinoğlu, “Geçici süreyle borçlanma yaraları sarma açısından iyi olacaktır. Bir yıl sonra ödenecek olması iyi bir gelişme. Ancak ödeme günü geldiğinde sektör hala düzene girmezse asıl yıkım işte o zaman başlar. Aynı zamanda Tüm Restoranlar Turizmciler Derneği (TÜRES) Yönetim Kurulu Üyesi olarak biliyorum ki ülke genelinde restoran ve cafelerin sadece yüzde 20’lik kısmı süreçten en az hasarla çıkmayı başardı. Sektörün genelinde ciddi bir yorgunluk var. Bir de öz sermayesiz işe başlayan ve o nedenle ödeme güçlüğü çekenler yani sicili bozuk olanlar var. İşler zaten fazlasıyla yavaş olduğundan bir ödeme planlamasını da gerçekçi görmüyorum. Dış ülkelerde ise durum daha farklı, sicillerine bakılmadan hibe desteklerini rahatlıkla alıyorlar. Bizde ise yaşam süresinin uzatılmasına yönelik çalışıyor. Kredi desteği ile sektörümüz ayağa kalkamaz hibe olması gerekiyor.”

Kira desteği sağlanabilir

Ordu Aktaş Pide -Tamer Aktaş, “Gerçekten kullanabileceksek yerinde olur. Ancak genel koşullara bakılırsa zor görünüyor. Şöyle ki; üç aydır kapalı işletmeler var, ciro ve bilançoları bu süreçten olumsuz etkilenmiş. Dolayısıyla kredi notu da bu verilere göre belirlenecek. Haliyle kredi notu düşük çıkacak işletmeler için bir destek söz konusu olmayacak. İşletmelerin kapalı kaldığı süreçte sadece personel gideri ve kira gideri olduğunu varsayarsak ve kısa çalışma ödeneği ile personel giderini karşıladığından devletin hibe desteği vermesinin beklemek doğru değil. Ama ilave olarak kira desteği sağlanabilirse daha iyi olur düşüncesindeyim.”

Sicili bozuk olan krediye ulaşamayacak

Giresun Şeref Usta- Şeref Özel “Esnafa kredi vereceğim diyen devletin öncelikle sicil affını çıkarması lazım. Biz her gün eksi verirken devlet kredi verse ne olur. Kaldı ki bu krediyi bana vermeyecek. Çünkü küçük esnaf zaten zorda ve bu krediyi talep etse de alamayacak. O nedenle önce sicil affının bir an önce çıkması zorunluluktur. Veya kredi vereceğine birikmiş olan ssk, vergi ve kira benzeri borçlarımız için çözüm bulsun. Devlet benden işsizlik parasını alıyor, kıdem tazminatı parasını alıyor, stopajını alıyor. Şu anda karlı dağın üzerine buz yağdırılıyor. Bu çözüm değil. Bence önce çarkın dönmesi sağlanmalı. Bu nasıl olacak. Kredi ile olmayacağı kesin. Şimdi yaz aylarındayız asıl kriz Ekim ayı gelince yaşanacak. Dolayısıyla bir düzelme olmazsa ben dâhil üzere küçük esnafın yüzde 30’u işletmesini kapatacak.” NAZAN BEDİR KARADENİZ EKONOMİ