Murat Gürsoy ile Karadeniz Sohbetleri’nde bu hafta Trabzon’dayız. Gittiğimiz her kentte ekonomiye yön verenleri sayfalarımıza taşırken yapılan çalışmalardan duyduğumuz memnuniyeti yansıtmaktan büyük gurur duyduğumuzu belirtmek istiyoruz. Çoğunlukla özel sektör temsilcileri ile bir araya gelmekle birlikte üst düzey kamu yöneticilerini de bu sayfalarda ağırlamak bize ayrı bir mutluluk veriyor. Bu sayımızda işte o isimlerden birine başarılı bir bürokrat olan DOKA Genel Sekreteri Onur Adıyaman’a konuk olduk.

-Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz?

-İlk, orta ve lise öğrenimimi Ankara’da tamamladıktan sonra 2004 yılında lisans eğitimime başladığım İzmir Ekonomi Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nden mezun oldum. Aynı zamanda Matematik bölümünde de çift anadal yaparak 2009 yılında birincilikle bitirdim. Şu anda Karadeniz Teknik Üniversitesi İktisat Ana Bilim Dalı’nda doktora eğitimine devam etmekteyim.2009 yılında özel bir bankanın teftiş kurulunda müfettiş yardımcısı olarak çalışma hayatına başladım. 2010 yılında Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı’nda İzleme ve Değerlendirme Birim Başkanı olarak görev aldım. 2013 yılı itibariyle Planlama, Tanıtım ve Koordinasyon Birim Başkanı alarak atandım. Aynı dönemde Yatırım Destek Ofisleri Genel Koordinatörlüğü görevini ifa ettim. 2016 yılından itibaren vekâleten yürüttüğüm Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA) Genel Sekreterliği görevine 2020 yılı Ocak ayında asaleten atandım.

-DOKA’nın kuruluşundan ve amacından bahseder misiniz?

Kısa adı DOKA olan Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı, kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirerek, ulusal kalkınma planı ve programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmanın yanı sıra sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla kurulmuştur. Hizmet alanımıza giren iller Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon’dur. Ajansımızın merkezi Trabzon’da bulunmaktadır.

-Biraz da koordinasyon şeması hakkında bilgi verir misiniz?

-Ajansların genel koordinasyonu Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Karar organımız olan 22 kişilik yönetim kurulunda Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon illerinin Vali ve Belediye Başkanları, İl Genel Meclisi Başkanları ve Ticaret ve Sanayi Odası Başkanları yer almaktadır. HâlihazırdaGenel Sekreterlik, Kurumsal ve Mali Yönetim Birimi, İzleme ve Değerlendirme Birimi, Program Yönetim Birimi, Proje Geliştirme ve Uygulama Birimi, Planlama Tanıtım ve Koordinasyon Birimi ve 6 ilde bulunan Yatırım Destek Ofisleri eliyle toplam 24 uzman ve idari personeliyle de kurum içi hizmetlerini sürdürmekteyiz.

-Söz konusu yatırım ve ekonomi olunca finansal kaynaklarınız nedir? diye sormadan edemeyeceğiz…

-Ajansımız, bölgenin kalkınma sürecinin hızlandırılması ve bölge için kritik öneme sahip faaliyetlerin hayata geçirilmesi amacıyla önceden belirlenmiş uygunluk kriterleri doğrultusunda; bölge planı ve programları ile yıllık çalışma programı ve ilgili başvuru rehberlerinde belirlenen alanlarda bölge aktörlerine mali ve teknik destek sağlıyor. Ajans olarak bu destekleri sağlamak için finansal kaynaklarımızın büyük kısmı merkezi bütçeden aktarılan ödeneklerden oluşmaktadır. Geri kalan kısım ise Ajansın görev alanı içerisinde yer alan Belediyeler, İl Özel İdareleri ve Ticaret Sanayi Odaları’nın bütçelerinden aktarılan kurum paylarından oluşmaktadır.

-Bu kapsamda ajans tarafından sağlanan destekleri hangi başlıklarda sıralayabilirsiniz?

Proje Teklif Çağrısı; Belirli bir destek programı kapsamında, nitelikleri net bir şekilde belirlenmiş olan potansiyel başvuru sahiplerinin, önceden belirlenen konu ve koşullara uygun olarak proje teklifi sunmaya davet edilmesidir. Bu destek çağrımızın bütçesi yüksektir.

Fizibilite Desteği; Bölgenin kalkınması ve rekabet gücü açısından önemli fırsatlardan yararlanılmasına, bölge ekonomisine yönelik tehdit ve risklerin önlenmesine, bölgenin yenilik ve girişimcilik kapasitesinin geliştirilmesine yönelik projelerin fizibilite çalışmalarına doğrudan mali destek verebiliyoruz.

Teknik Destek; Eğitim verme, program ve proje hazırlanmasına katkı sağlama, geçici uzman personel görevlendirme, danışmanlık sağlama, lobi faaliyetleri ve uluslararası ilişkiler kurma gibi kurumsal nitelikli ve kapasite geliştirici faaliyetler için verilen destektir.

Güdümlü Proje Desteği; Bölgesel gelişmeyi hızlandırmaya ve bölgedeki girişimcilik ve yenilikçilik kapasitesini geliştirmeye katkıda bulunacak projelere, proje teklif çağrısı yöntemi uygulamadan doğrudan mali ve teknik destek sağlamak amacıyla oluşturulmuş destek türüdür. Ajans, projenin genel çerçevesini ve uygulanacak alanı belirledikten sonra projeyi uygulayacak muhtemel aktörleri de tespit eder. Bu tür desteklerde üniversite, kamu kesimi, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının ortaklıklarını teşvik ediyoruz.

-Projelerin alabilecekleri mali destek için alt ve üst sınırlar nedir?

-Projelerin alabilecekleri mali destek için alt ve üst sınırlar proje teklif çağrısına göre değişiklik gösterebilmektedir. Örneğin 2020 yılı için proje teklif çağrısına çıktığımız 3 mali destek programı var. Bunlardan;‘Yeşil Yol Güzergahındaki Kültür-Turizm Yatırımlarının Desteklenmesi Mali Destek Programı 2. Etap’ kapsamında verilecek desteğin alt sınırı 250 Bin TL. üst sınırı ise 750 Bin TL. iken ‘Coğrafi İşaretli Ürünler Mali Destek Programı’ kapsamında verilecek desteğin alt sınırı 20 Bin TL. üst sınırı 400 Bin TL.’dir. ‘Sürdürülebilir Turizm ve Destinasyon Yönetimi Mali Destek Programı’ kapsamında ise vereceğimiz desteğin alt sınırı 50 Bin TL. üst sınırı ise 500 Bin TL.’dir.

-Bölgenizde hangi alanları destekliyorsunuz ve bunu hangi kriterlere göre belirliyorsunuz?

-Doğu Karadeniz, yüzyıllar boyunca ticaret ve ulaşım merkezi olmuş, birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış bir bölgedir. Tarihi İpekyolu’nun en önemli uğrak noktalarından olan Doğu Karadeniz Bölgesi, lojistikte avantajları yanı sıra günümüzde alternatif turizm, biyoteknoloji, gemi inşaatı, gıda sanayi, arıcılık, su ürünleri ve organik tarım alanlarında önemli rekabet avantajlarına sahiptir. Ajansımız, bölgemizin kalkınma sürecinde kritik öneme sahip faaliyetlerin hayata geçirilmesi amacıyla hazırladığı bölge planları (2010-2013 ve 2014-2023) ile uyumlu olarak bölgedeki paydaşlara mali ve teknik destekler sunmaktadır. Bu doğrultuda, DOKA, 2010 yılından itibaren Doğu Karadeniz’de turizm sektöründen imalat sanayiine, Ar-Ge faaliyetlerinden eğitim faaliyetlerine kadar birçok alanda destek sağlamaktadır.

-Girişimcilere proje hazırlama aşamasında da destek veriyor musunuz?

-Ajansımız hem kamu kurumlarına hem de girişimcilere proje döngüsü yönetimi (PCM) eğitimi vermektedir.Verdiğimiz eğitimlerde, katılımcılara; proje nedir, proje döngüsü yönetimi nedir, projelerin başarısızlık sebepleri, mantıksal çerçeve yaklaşımı, mantıksal çerçeve yaklaşımı adımları, paydaş analizi, sorun analizi, hedef analizi ve strateji analizi ile Kalkınma Ajansları proje başvuru süreçleri hakkında bilgiler aktarılıyor.Bugüne kadar Ajans olarak proje geliştirme altyapısının oluşturulması için birçok defa Proje Döngüsü Yönetimi Eğitimi verdik. Eğitim programı sonunda katılımcıların hibe sağlayıcı kurum ve kuruluşlara proje hazırlama ile proje uygulama süreçlerini yönetme kapasitelerinin arttırılmasını amaçlıyoruz. Ayrıca eğitim sonunda tüm katılımcıların, bir fikrin geliştirilmesi, bu fikir ile ilgili sorunların ve bu sorunların giderilmesi için doğru çözüm yollarının belirlenmesi, analiz edilmesi ve değerlendirilmesi konularında bilgi sahibi olmalarını, fikirlerini hayata geçirirken ihtiyaç duyulan planlama, uygulama ve izleme süreçlerini daha etkin bir şekilde yönetebilmelerini hedefliyoruz.

-Desteklerinizden yararlanmak için ön şartlarınız nelerdir?

Ajansımızın sağladığı desteklerden yararlanmak için ön şartlar, mali destek alt ve üst sınırları gibi proje teklif çağrısına göre değişiklik gösterebilmektedir. Her proje çağrımızda, projelerin sürdürülebilirliği ve bölgeye maksimum fayda sağlaması için ön şartlarımız olmaktadır. Her program için hazırlanan rehberlerde bu ön şartlar yer almaktadır. Yararlanıcılar her programın kendi statüsüne göre başvuru yapabilmektedir.

-2009 yılından bu yana kaç projeye destek verdiniz ve ne kadarlık bir bütçe ortaya çıktı?

-Ajansımız, 2010 yılından itibaren Doğu Karadeniz’de turizm sektöründen imalat sanayiine, Ar-Ge faaliyetlerinden eğitim faaliyetlerine kadar birçok alanda ilan ettiği 14 ayrı mali destek programı kapsamında bin 073 başarılı projeye destek sağlamıştır. Bu projelere Ajansımız tarafından sağlanan destek 150 milyon TL'yi aşmış olup eş finansmanla birlikte yaklaşık 250 milyon TL'lik ekonomik katma değer üretilmiştir. 2020 yılı için çıktığımız 3 mali destek programını da eklersen bu rakam bölgemiz için 300 Milyon TL. civarındadır.

-Kapsamınızdaki illerin gelişimini DOKA’dan önce ve sonra diye ayıracak olsanız neler söylemek istersiniz?

-Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeson 8 yıldır Arap turist yoğunluğu mevcut. Bunda bölgenin sahip olduğu cazip turizm varlığının Körfez Ülkeleri pazarında etkin şekilde tanıtılıp pazarlanması etkili olmuştur. Turizm hareketi Körfez Ülkeleri menşeili yabancı sermayeyi de beraberinde getirmiştir.Turizmde çok önemli yatırımcılar ve zincir otellerin bölgeye ilgisi arttı. 6 yıl önce Bölgede sadece 1 adet 5 yıldızlı otel varken bu sayı bugün 12’ye ulaştı. Kırsalda küçük yatırımlar hızla yaygınlaşırken merkezdeki yatırımların sınıf atladığını görüyoruz. Bu arada en büyük değişimlerden biri yabancı yatırımcıların ilgisindeki artış oldu. Hâlihazırda yatırımlarına başlamış olan ve büyük projeler üstlenen Suudi ve Dubaili yatırımcılar kazandırdık.

Geçtiğimiz yıl ise turizmde sıçrama yaşandı diyebiliriz. Bu sıçrama hedef pazarın farklılaştırılması sayesinde gerçekleşti diyebiliriz. Stratejimizi tek bir hedef pazar üzerine kurmuyoruz. İki yıldır pazar çeşitlendirmesi için uğraşıyoruz. İran, Kuzey Afrika, Azerbaycan gibi ülkelere yöneldik. Oldukça olumlu sonuçlar aldık. Yatırım maliyetleri artmış olsa da teşvik ve desteklerin de varlığı sayesinde yatırımcımızın heyecanını kaybetmediğini söyleyebiliriz.

Ordu ve Giresun’da özellikle 4 ve 5 yıldızlı otel yatırımları için önemli fırsatlar bulunuyor. Tüm bölgede kırsalda kaliteli dağ evi, oberj vs. gibi yatırımlara ihtiyaç var.

Arap yatırımcıların zamanla yerli yatırımcılarla konut inşaatı için çeşitli ortaklıklara girdiklerini de görüyoruz. Bölgemizde otel satın alma, yeni otel yatırımları ve seyahat acenteciliği alanlarında da önemli yabancı yatırımlar gerçekleştirildi. Ordu-Giresun Havaalanı’nın açılması ile özellikle Ordu ilinde de belirgin bir turizm ve yatırım hareketliliği başladı.

Ajansımızın yatırım tanıtımı ve işbirliğini sağladığı ve Yatırım Destek Ofisleri aracılığıyla bizzat takibini yaptığı Suudi Arabistan, Dubai ve Kuveyt merkezli yatırımcıların Bölgemizde (Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon) 205 Milyon Dolarlık yatırım planları mevcut.

-Bu yılki projeleriniz hakkında da bilgi verir misiniz? Ve ne kadar bir bütçe ayırdınız?

-Ajansımız, bölgemizin tarihi ve kültürel varlıklarını korumak, yöresel zenginliklerine sahip çıkmak ve doğal güzelliklerini ortaya çıkarmak amacıyla hazırlanacak projelere toplam 20 Milyon Lira destek sağlayacak. Bu çerçevede önceki sorularda da belirttiğim gibi 3 mali program kapsamında 750 bin liraya kadar destek sağlanacağız. Destekler kapsamında 10 Milyon Lira bütçeli ‘Sürdürülebilir Turizm ve Destinasyon Yönetimi Mali Destek Programı’ ile 50 bin liradan 500 bin liraya kadar destek vereceğiz.‘Coğrafi İşaretli Ürünler Mali Destek Programı'nın bütçesi ise 5 Milyon Lira. Bu programdan faydalanmak isteyenlerin projelerine ise 20 bin liradan 400 bin liraya kadar destek vereceğiz.‘Yeşil Yol Güzergahındaki Kültür-Turizm Yatırımlarının Desteklenmesi Mali Destek Programı 2'nci Etap programlarına da 5 Milyon Lira bütçe ayrıldı. Bu programlara başvuranlar, projeleri için 250 bin liradan 750 bin liraya kadar destek alabilecek.

-Ajansın yürüttüğü diğer faaliyetleri hakkında da okuyucularımızı bilgilendirir misiniz?

Ajansımız şimdiye kadar turizm, lojistik, yöresel ürünler, inovasyon, sosyal alanlar, girişimcilik, göç gibi pek çok alanda araştırmalar yapmış ve eylem planlarını hayata geçirmiştir.Yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde yapılan işbirlikleri sayesinde bölgenin gelişim, yenilik, yatırım, kurumsal ve beşeri kapasitesinin gelişimi hızlanmıştır. Bölge içi ve dışında kamu, özel sektör ve STK arasında Ajansımız tarafından yürütülen koordinasyon faaliyetleri ile kurumsal ve sosyal sermayeye önemli kazanımlar sağlanmıştır.

2010 yılından itibaren Doğu Karadeniz’de turizm sektöründen imalat sanayiine, Ar-Ge faaliyetlerinden eğitim faaliyetlerine kadar birçok alanda projelerin hayata geçmesine doğrudan hibe yoluyla destek verilmiştir. Potansiyel yatırım alanlarının tespit edilmesi, plan ve projelerinin gerek kendi bilgi ve uzmanlığıyla yaparak gerekse kurum ve kuruluşlara destek alarak hazırlanmasını sağlayan Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı yine projelerin ulusal ve uluslararası alanlarda yatırımcılara tanıtılması ve yatırım süreçlerinin takibi konularında da aktif rol oynamaktadır.

Ajansımız, sosyal içerikli araştırma raporları hazırlamış, sosyal kalkınmaya yönelik faaliyet gösteren çeşitli kurum ve STK'larda kapasite geliştirmeye yönelik teknik destek sağlamış, uluslararası organizasyonlarla işbirliği halinde saha çalışmaları yürütmüş, bu alanlarda projeler geliştirerek projelere fon bulunmasına yardımcı olmuştur. Ajansımız, ilerleyen yıllarda da sosyal alanda çalışmalarına devam edecek olup en fazla dezavantaja sahip kesim olan engellilere, kadının emeğinin ekonomiye kazandırılması ve ekonomik refahın kadın üzerinden kırsal alana yayılması amacıyla kadına, kaliteli bir nesil yetiştirmek amacıyla, çocuk ve gençlere odaklanacaktır. Ajansımız, bu kapsamda gerçekleştireceği tüm faaliyetleri ve SODES desteklerinin kullandırılmasını, 3 yıllık bir vizyonla tasarlanacak olan Sosyal Refahın Arttırılması Sonuç Odaklı Programı altında yürütecektir.

Kalkınma Ajansı kuruluş kanunu gereği bölgedeki iş ve yatırım ortamının iyileştirilmesi için çalışmalar yapmak, yatırım potansiyeli yüksek sektör ve alanları tespit etmek, projeler üretmek ve tasarlamak, yatırım ortamını yerli ve yabancı yatırımcılara tanıtmak, potansiyel yatırımcılara yatırım süreçlerinde destek olmak vb. misyonlar üstlenmekte ve buna yönelik Yatırım Destek Ofisleri üzerinden faaliyetler yürütmektedir. Yatırım Destek Ofisleri; nitelikli uzmanları, sahip olduğu kurumlar arası güçlü iletişim ağı ve saha tecrübesi ile yatırımcılara bilgi vermekte, yol göstermektedir.

Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon İllerinin tamamında DOKA Yatırım Destek Ofisleri yetkin uzmanları aracılığıyla yatırım tanıtma ve destek faaliyetleri yürütmektedir.

Ajansımız tarafından şu ana kadar başta turizm olmak üzere birçok yerli ve yabancı yatırımcı bölgeye çekilmiş; çok sayıda yerel sermaye sahiplerini ve girişimciyi doğru yönlendirecek destek faaliyetleri yürütülmüştür. İl ve bölge seviyesinde gerçekleştirilecek faaliyet ve kararlarda katalizör olup, kurumlar arası işbirliğini sağlanmıştır. Yerli ve yabancı yatırımcılar ile yatırımcı ve proje sahiplerinin eşleştirilmesini gerçekleştirmiştir.

Şimdiye kadar binlerce yatırımcı ve girişimci Ajansın danışmanlığından faydalanmış; yüzlercesi yatırıma dönüşmüştür. Birçok yerli ve yabancı yatırımcı ise bölgede yatırım yapmaya yöneltilmiştir.

Yakın gelecekte oluşturulacak olan proje havuzu, yatırımcılar ile proje sahiplerinin doğrudan eşleştirilebilmesi ve ayrıca alternatif finansman yöntemleri oluşturulması kapsamında melek yatırımcı sistemine benzer hemşeri yatırım uygulaması devreye sokulacaktır. Bölgemizde coğrafi işaretli ürünler konusunda yoğun bir çalışma içerisindeyiz. Başvuru aşamasında bulunanlar ve yakın gelecekte başvurusu yapılacak ürünlerle beraber tescil sayısının 5 yıl içinde 100’e ulaşmasını hedefliyoruz. Kırsal kalkınma ve gelirin tabana yayılması konusunda önemli bir enstrüman olarak değerlendirdiğimiz coğrafi işaretli ürünlerin, etkin üretim, denetim, izleme ve pazarlama yapılarına kavuşması için sonuç odaklı programı hazırladık ve coğrafi işaretli ürünler konusunda 5 Milyon TL. bütçeli mali destek çağrısına çıktık. Ajans olarak, bölgemizin kalkınmasına yönelik yatırımların artırılması için çalışmalarımızı aralıksız olarak sürdürmekteyiz.

-Eklemek istediğiniz bir şey var mı?

-Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü koordinasyonunda faaliyetlerini yürüten Ajansımız, bugüne kadar olduğu gibi bugünden sonrada bölgemizin kalkınması için bütün paydaşlarla uyum içerisinde bölgemizin önceliklerini belirlemeye ve birlikte çalışmaya devam edecektir. Ben buradan bize güzel bir çalışma ortamı sağlayan başta Bakanımız olmak üzere, Genel Müdürümüze, Valilerimize, Belediye Başkanlarımıza, İl Genel Meclisi Başkanlarımıza, Sanayi ve Ticaret Odası Başkanlarımıza, sivil toplum kuruluşlarımıza, iş adamlarımıza, esnafımıza ve bölgemiz için çalışan herkese teşekkür ediyorum.

Teşekkür ederiz…