Karşılıksız çek keşide eden müşteri sayısı son 5 yılın en dip seviyelerine geriledi. Geçen yıl aralık ayında 22 bin çek ‘karşılıksız’ çıkarken karşılıksız çek keşide eden müşteri sayısı 7 bin 395 oldu.

Bu rakam 2016 Aralık ayında 15 bin 568 kişiydi. Bir yıl içinde bu sayı yarı yarıya azalmış oldu. Çeki karşılıksız çıkanların yüzde 96’sının daha önceden mutlaka bir karşılıksız çıkan çeki veya gecikmiş kredi borcu var. Karşılıksız çek sayısı azalıyor ama arkası yazıldıktan sonra çekin ödeme süresi uzuyor. Bu da çekte tahsilat kabiliyetini düşürüyor. Kredi Kayıt Bürosu Genel Müdürü Kasım Akdeniz’den edindiğimiz bilgiye göre, 2011 yılında arkası yazılan her 100 çekten 38’i 1-3 ay içinde tahsil edilebilirken, artık bu oran her 100 çekte 18’e kadar geriledi.

Türkiye’de vadeli çekler bir ödeme değil, finansman aracı olarak kullanılıyor. Bugün bankacılık sisteminin reel sektöre kullandırdığı güncel ticari kredi bakiyesi 1.7 trilyon TL. Piyasanın da birbirine çekler yoluyla açtığı kredi hacmi ise 785 milyar TL. Çekte ortalama vadenin 4 ay olduğu düşünüldüğünde piyasa her 4 TL’nin 1 TL’lik finansmanını kendi sağlıyor. 2017 yılında reel sektör yaklaşık 20 milyon adet çek kesti. Bu çeklerin yüzde 2.2’si karşılıksız çıktı. Bu oran KGF’nin yarattığı likidite ve karekodlu çek uygulamasının devreye girmesi gibi sebeplerle 2016’daki yüzde 3.9’dan geriledi. Unutmamak gerekir ki karşılıksız çek oranının zirveleri gördüğü yıl 2009 ve oranı da yüzde 8’di.

Kredi Kayıt Bürosu Genel Müdürü Kasım Akdeniz, 2008’de 763 bin olan çek keşide eden kişi sayısının son 5 yılda bankaların çıkardığı doğrudan borçlanma sistemleri gibi alternatif ürünlerin kullanımının artmasıyla 500-600 bin bandına oturduğunu kaydederek, 2017’de çek keşide eden kişi sayısının 550 bine yakın olduğunu belirtti. “Karşılıksız çekte yüzde 44’lük bir azalma var” diyen Kasım Akdeniz, çek ve senetlerde güncel bilgileri DÜNYA ile paylaştı:

-Protestolu senetler azalıyor ama karşılıksız çekler daha hızlı azalıyor. Bunu etkileyen en önemli faktör de karekodlu çek. KGF’nin yarattığı likidite hem karşılıksız çek adedini hemde protestolu senet adedini olumlu etkiledi. 2017 başından beri karekodlu çekin zorunlu hale gelmesi karşılıksız çek adetlerinin daha hızlı gerilemesine neden oldu. Şu anda piyasada keşide edilmemiş çeklerin yüzde 52’si karekodlu. 2017 başında bu oran yüzde 4’tü. Bankalara ibraz edilen çekler içindeki karekodlu çek oranı yüzde 62’ye geldi.

-Karşılıksız çeklerin ortalama bakiyesi 30 bin TL. Çeki kabul etmeden önce Karekodlu Çek Raporu’nun incelenmesi halinde karşılıksız çek riski yüzde 80 azaltılması mümkün. Bunun yani bir müşterinin karekodlu çek raporundan geçmiş performansını görmenin maliyeti de sadece 60 kuruş. Türkiye’de çek sahtekarlıklarının en çok yaşandığı dönemlerden biri hasat zamanları. Hasat zamanında çiftçinin örneğin 10 TL’lik malını 2 TL’ye alıyor. Çiftçi bu zararı 4 senede çıkartıyor. Halbuki genellikle çek ile yapılan bu dolandırıcılığın önlenmesi mümkün ve maliyeti de sadece 60 kuruş.

-Karşılıksız çek keşide eden müşteri sayısı son 5 yılın dibine indi. 2016 yılında 14 bin 368 kişi karşılıksız çek yazarken 2017 aralık ayında geldiğimiz rakam 7 bin 395 kişi. Karşılıksız çek yazan kişi sayısı azalıyor ama bu kişilerin sosyal tavırları da değişiyor. Arkası yazılan çeklerin geri ödeme süresi uzuyor. Tahsilat kabiliyeti azalıyor.

-Karekodlu senet bu yılın sonunda gelecek. Protestolu senet tutarı 12 milyar TL. Aynı karşılık çekte olduğu gibi protestolu senet oranın yüzde 2.5 olduğunu varsayarsak yılda 450 milyar TL’lik bir senet hacmi olduğunu hesaplarız. Karşılıksız oranını muhafazakar bir şekilde yüzde 5 aldığınızda ise hacim 240 milyar TL olarak kabul edilebilir. Biz piyasada yılda 20 milyon adet senedin döndüğünü düşünüyoruz.

-KKB’nin 2011’de 7 ürünü vardı. Şimdi 70’den fazla ürün sunan bir yapıya geldik. 2017 yılında 1.3 milyar adet işlem gerçekleşti. Bu işlem hacmiyle de Avrupa’nın en büyük kredi bürosu olduk.