Basın Konseyi, Çağdaş Gazeteciler Derneği, Diplomasi Muhabirleri Derneği, DİSK Basın-İş, Ekonomi Muhabirleri Derneği, Gazeteciler Cemiyeti, İzmir Gazeteciler Cemiyeti, KESK Haber-Sen, Parlamento Muhabirleri Derneği, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ve Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın oluşturduğu Medya Dayanışma Grubu tarafından, Resmi Gazete’de yayınlanan yeni Basın Ahlak Esasları kararlarıyla ilgili açıklama yapıldı.

Karara karşı hukuki girişimlerin başlatılacağı bildirilen yazılı açıklamada şunlar kaydedildi:

“Basın İlan Kurumu’na keyfi tutumla geniş bir sansür yetkisi getiren yeni Basın Ahlak Esasları kararını reddediyoruz. Sansür yasasındaki hükümlere uyum ve hazırlık niteliğinde olan bu kararın, yasa geri çekilmesine karşın Resmi Gazete’de yayımlanması, ‘ben yaptım oldu’ anlayışının yeni bir tezahürüdür. Basın İlan Kurumu, tüm yazılı ve dijital medyanın RTÜK’ü olmaya hazırlanıyor. Bunu kabul etmeyeceğiz. Sansürü artıracak yeni ahlak ilkelerine karşı hukuki girişimleri başlatıyoruz.

Basın İlan Kurumu Genel Kurulu’nda gazeteci üyelerin itirazlarına karşın 27 Mayıs 2022’de kabul edilen yeni Basın Ahlak Esaslarına Dair Genel Kurul Kararı, bugün (6 Temmuz 2022) Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. ‘Dezenformasyon’ bahaneli sansür yasasının geri çekilmesi sağlanmasına karşın yasaya hazırlık niteliğinde olan, henüz yasanın Meclis müzakereleri başlamadan alınan bu Genel Kurul kararını reddediyoruz. Çünkü bu kararla Basın Ahlak Esasları’na getirilen güncelleme, İletişim Başkanlığı’nın daha önce Danıştay tarafından yürütmesi durdurulan Basın Kartı Yönetmeliği hükümleri gibi hukuki belirlilikten uzak ve yoruma açık hükümlerle yapılmıştır. Basın İlan Kurumu’nun 1994 tarihli Basın Ahlak Esasları’nı ortadan kaldıran, muğlak ifadelerle yeni esaslar getiren bu kararla ‘terör örgütleri, bunların üyeleri ve olaylar hakkında bilgi ve görsel verilmesi’, ‘aile yapısını bozmaya yönelik yayınlar’, ‘Türk toplumunun milli ve manevi değerlerini korumak’ gibi kişiye göre farklı yorumlanabilecek hükümler eklenmiştir.

“Yeni basın ahlak esasları kararı belirsizliklerle dolu”

İnternet yayıncılığındaki hızlanmanın etkisiyle doğrulama ilkesinin işletilmediği yayınlar gerekçe gösterilerek alınan yeni Basın Ahlak Esasları kararı, soyut, belirsizliklerle dolu, eski esaslarda yer alan ve gazetecilerin eleştirilerine neden olan ifadeler korunarak alınmıştır. Örneğin ‘ahlaka aykırı yayın yapılamayacağı’ şeklindeki eski hüküm, ‘genel ahlaka’ olarak değiştirilmiştir. Bu hükümdeki ‘genel ahlak’ ifadesi, cezalandırılmak istenen gazeteler ya da gazeteciler için hiç şüphesiz taraflı olarak yorumlanabilecektir. Aynı şekilde ‘Toplumun temeli olan aile yapısını bozmaya yönelik ve ailenin korunmasına aykırı yayın yapılamayacağı’ ve ‘Türk toplumunun ortak milli ve manevi değerlerini zayıflatmaya yönelik yayın yapılamayacağı’ şeklindeki hükümler de hukuki belirlilikten, nesnellikten, kapsayıcılıktan uzak ve kişiye göre yorumlanabilecek hükümlerdir.

“Etik ilkelerin ruhuna ve doğasına aykırıdır”

Basın İlan Kurumu Yönetim Kurulu’nun daha önce kötüye kullandığını herkesin gördüğü resen ceza verme yetkisi, yeni ahlak ilkeleriyle güçlenecek, iktidarın sansür sopası haline gelecektir. Eleştirel basına yönelik cezalandırma furyası, yeni ahlak ilkeleriyle gazetelerin internet sayfalarının ve sosyal medya hesaplarının da denetim altına alınıp ceza kesilmesiyle yaygınlaşacaktır. Kaldı ki resmi ilan dağıtımı nedeniyle maddi gücü elinde bulunduran Basın İlan Kurumu’nun aynı zamanda ahlaki değerlendirme yapması, etik ilkelerin ruhuna ve doğasına aykırıdır. Ayrıca Basın İlan Kurumu yapısı itibariyle siyasi bir kurum olduğu için böyle bir değerlendirme yapması, apaçık siyasi güdülerle cezalandırma çabasıdır.

“7 karşı oyla kabul edilmiştir”

Genel Kurul’un mayıs ayının son haftasında yapılan toplantısında gündeme getirilen bu yeni Basın Ahlak Esasları kararı, Genel Kurul’da temsil edilen basın meslek örgütleri tarafından eleştirilmiş, reddedilmiştir. Yeni esaslar, Genel Kurul’un gazeteci üyelerinin itirazlarına rağmen 7 karşı oyla kabul edilmiştir. Gazetecilerin etkin katılımı olmadan basınla ilgili mevzuat yapılamayacağı, yapıldığında da çok ciddi sorunlar ortaya çıkacağı bir kez daha kanıtlanmıştır. Genel Kurul kararı, normlar hiyerarşine tamamen aykırıdır. Kanunlarla düzenlenmiş hususların bir kez de ‘karar’ ile düzenlenmesi, hukuken mümkün değildir. Yeni esaslardaki muğlak ifadeleri yargıya taşımak için hukuki girişimleri başlatıyoruz. Kamu adına yönetici pozisyonda olanlara sesleniyoruz. Basın İlan Kurumu önemli bir kurumdur. Bu önemli kurumu ceberut ve intikamcı değil katılımcı karar süreçleriyle işletin. Gazetecilik suç değildir. Basın, sizin düşmanınız değildir. Elinizi kalemimizden çekin.”

28 yıl aradan sonra yeniden düzenlendi

Basın İlan Kurumu Genel Kurulu, en son 1994 yılında belirlediği Basın Ahlak Esaslarını yeniden düzenledi. Bu düzenlemeyle birlikte 30 Ocak 1994’te Resmi Gazete’de yayımlanan 129 sayılı Genel Kurul kararı ve değişiklikleri de yürürlükten kaldırıldı.

Basın İlan Kurumu’ndan yapılan açıklamada, süreli yayınlar yanı sıra sosyal ağların da Basın Ahlak Esaslarına uymalarının hedeflendiği belirtilirken, yapılan değişikliklerin 25-27 Nisan tarihleri arasında yapılan Genel Kurul’da kabul edildiği bildirildi.

Yürürlükten kaldırılan kararda kısa cümleler halinde yer alan; cevap ve düzeltme hakkının kullanılması, içerik çıkarma, erişim engellemesi, özel hayatın gizliliği, hakaret, sövme, iftira, haksız isnat, haber kaynağının gizliliğinin korunması, milli ve toplumsal değerlere saygı gibi konular yeni kararda ayrı başlık halinde detaylı olarak yer aldı.

Basın Ahlak Esaslarına aykırılık iddiasına ilişkin 30 gün olan başvuru süresi 60 güne çıkarıldı. Bu kapsamdaki şikayetler BİK internet sitesi üzerinden de yapılabilecek.