Tarım ve Orman Bakanlığı, Türkiye'nin geleneksel peynirlerini kayıt altına almak ve korumak amacıyla proje başlattı. İlk etapta özgün 200-300 civarında peynirin kayıt altına alınacağı tahmin ediliyor. Peynirler bilimsel bir yöntemle belirlenecek ve yapılışları, özellikleri kayıt altına alınacak. Proje sonucunda elde edilen verilerle Türkiye Geleneksel Peynirleri Portalı oluşturulacak. Türkiye'nin kendine özgü peynirlerinin hem özellikleri, hem de yapılışı bakımından kayıt altına alınması, tanıtılması ve uluslararası ticarette benzer şekilde kendi kimliğiyle yüksek değer bulması yönünde tartışmalar yürütülüyordu. Tarım ve Orman Bakanlığı bu yönde bir projeyi başlattı. İlk etapta 200-300 dolayında peynir çeşidine ulaşılacağı tahmin ediliyor. 2023 yılında tamamlanacak projeyle geleneksel peynirler bilimsel bir yöntemle belirlenmiş olacak.

Proje, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) bünyesindeki Gıda ve Yem Kontrol Merkezi Araştırma Enstitüsü tarafından yürütülecek. "Türkiye Geleneksel Peynir Envanterinin Oluşturulması Projesi" adı verilen projeye, 13 enstitü ve araştırma yetkili laboratuvarı, 8 ayrı üniversiteden peynir konusunda yetkin akademisyenin katılımıyla gerçekleştirilecek.

Proje sonucunda geleneksel peynirler bilimsel yolla belirlenecek, yapılışları ve özellikleri kayıt altına alınacak, beslenme değerlerine ait literatür derlenecek ve elde edilen bütün veriler kayıt altına alınacak. İllere göre, yapım teknikleri ve son ürün özellikleri (renk, olgunluk durumu vb.) bilgiler oluşturulacak. Proje sonucunda çevrimiçi ulaşılabilecek şekilde peynirler 'Türkiye Geleneksel Peynirleri Portalı'ndan tanıtılacak. Elde edilecek veriler ayrıca kitap olarak da yayınlanacak.

Türkiye peynir üretiminde dünya dördüncüsü

Türkiye, FAO verilerine göre dünyada dokuzuncu, Avrupa'da ise üçüncü büyük süt üreticisi ülke durumunda. TÜİK 2020 verilerine göre Türkiye'de toplam 108,6 milyar TL'lik hayvansal üretimin yarısından fazlası; 55,3 milyar TL'lik kısmı süt üretiminden oluşuyor. Türkiye'de peynir üretimi ise 2020'de 767 bin ton, 2021'de 763 bin ton olarak gerçekleşti. Türkiye, peynir üretiminde dünyada 4. sırada yer alıyor.

Coğrafi işaret aldılar

Türkiye'de son dönemde hem satış değerini artırmak, hem de özelliklerini korumak amacıyla çeşitli tarımsal ürünler için coğrafi işaret alınıyor. Bu kapsamda Antakya Carra peyniri, Antakya küflü sürkü (çökeleği), Antep peyniri / Gaziantep peyniri / Antep sıkma peyniri, Diyarbakır örgü peyniri, Edirne beyaz peyniri, Erzincan tulum peyniri, Erzurum civil peyniri, Erzurum küflü civil peyniri (Göğermiş peynir), Ezine peyniri gibi peynirler coğrafi işaret aldı.

Pazar büyüklüğü 12.4 milyar TL

Ipsos peynir pazarı değerlendirmesi 2021 raporuna göre, Türkiye peynir pazarı 2021 yılında 2020’ye göre miktar açısından yüzde 12 artış göstererek 606 bin ton hacme ulaştı. Cirosal anlamda ise peynir pazarı yüzde 37’lik büyümeyle 12,4 milyar TL’ye yükseldi. Türkiye’de peynir pazarının yüzde 52’si market markalı ürünler, geri kalan yüzde 48’i ise bilinen markalardan oluşuyor. Ülkemizde beyaz peynir, süzme peynir, kaşar peyniri, özel peynir, lor peyniri, sürülebilir peynir ve dilimli peynir olmak üzere yedi ayrı ana kategoride yüzlerce çeşit peynir üretimi bulunuyor. Ipsos verilerine göre, Türkiye’de hane bazında bir yılda ortalama 26,5 kg peynir tüketiliyor. Ülkemizde en çok beyaz peynir tüketiliyor. Üretimin yüzde 41’i bu kategoriden oluşuyor. Bu kategoriyi yüzde 19 ile kaşar peyniri, yüzde 14 ile özel peynirler ve yüzde 13 süzme peynir takip ediyor. Pazarın geri kalanı sürülebilir, lor ve dilimli peynirlerden oluşuyor.

Ülkelere Göre Dünya Peynir Üretimi

 Dünya çapında yılda 24 milyon ton peynir üretiliyor. Amerika Birleşik Devletleri, yıllık 5.5 milyon ton üretim ile dünyanın en büyük peynir üreticisi. Kişi başına yıllık tüketim ise 17 kg. Almanya 2.7 milyon ton yıllık üretimiyle ikinci sırada geliyor. Almanya’nın yıllık kişi başı peynir tüketimi ise 33,1 kg. Yılda 1.8 milyon ton üretim ile Fransa üçüncü büyük peynir üreticisi. Fransa’nın yıllık kişi başı peynir tüketimi 28 kg.

En büyük üretici ABD

IDF (Uluslararası Sütçülük Federasyonu) tarafından dünya toplam peynir üretiminin 24 milyon ton üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Dünyada istatistiklere konu olan peynir üretimin yüzde 90’ı inek sütünden elde edilirken kalan miktarda manda, keçi ve koyun sütünden elde edilen peynirlerden oluşuyor. Türkiye toplam peynir üretimi ise 2021’de 763 bin ton olarak gerçekleşti.

Türkiye bir peynir cenneti

Ezine'nin beyazı, Konya'nın küflü peyniri, Kars'ın gravyeri, Van'ın otlu peyniri... Yüzlerce çeşit üretimiyle Türkiye tam bir peynir cenneti. Ancak en çok tüketilen süt ürünlerinin başında gelen ve 50'den fazla ülkeye ihracatı yapılan peynirlerimizin pek azı Coğrafi İşaret almış durumda.