Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) yüksek miktarda doğalgaz çeken bazı sanayi kuruluşlarına gönderdiği yazıda gaz tedarikindeki kesintilere bağlı olarak günlük çekiş miktarını sınırladı. Sınırlama nedeninin kış koşullarından dolayı konutlardaki gaz tüketiminin artmasıyla Türkiye’de günlük talebin 290 milyon metreküp seviyelerini aşmasıyla, aynı zamanda İran’ın Türkiye’ye gaz sevkiyatını durdurmasının rol oynadığı belirtildi.

Günlük takip başladı

Bazı sanayiciler, BOTAŞ’ın İran tarafının 15 gün kesinti süresi verdiği bilgisini aktarırken, talep ve arz gelişmelerini günlük olarak takip edeceklerini, bu süre içinde de değişiklikler olabileceği görüşlerini bildirdiler. Önceki yıllarda da benzer uygulamalar olmasına karşılık, elektrik ve doğalgazdaki fiyat artışları, hammadde fiyatlarının yükselişi, genel enfl asyon oranlarındaki artışlar gibi unsurlardan dolayı ve pazarlama zorlukları çeken üreticiler bu kez de üretim planlamasına yönelik sıkıntılarla karşı karşıya kaldılar. Sanayicilerin üretim kısması sonucu olası kayıplarının telafisi için İşsizlik Sigortası Fonu’ndan (kısa çalışma vb. araçlar) çözüm bulunması talebi dile getirilirken, arz düşüşünün tamamının elektrik üretimindeki doğalgaz kullanımının azaltılmasıyla karşılanması da önerildi.

Yılbaşından bu yana %50 zam

Yılbaşından itibaren sanayide doğalgaza yüzde 50 zam yapıldı. Eş zamanlı olarak kademeli tarifeye devam edileceği ve yıllık 300 bin standart metreküp gaz kullanımına yüzde 50 ekstra zam olacağı açıklandı. Doğalgaz Piyasası Kanununa göre Kullanıcı Birliği olarak tanımlanan OSB’lerde faaliyet gösteren firmalar, yıllık 300 bin metreküp altında gaz tüketseler de, OSB’nin yıllık toplam tüketimi baz alınacağı için doğalgaz faturalarını ekstra zamlı ödeyecekler. Tarife uygulama esaslarına göre bir önceki yıl dönemindeki tüketimin yüzde 60’ı Ocak 2022 döneminde uygulanacak birim fiyattan, üzeri ise yüzde 50 ekstra zamlı birim fiyattan hesaplanacak. Sanayiciler, doğalgaz depolama yatırımlarına karşılık kesintilerin ortaya çıkmasından rahatsızlık duyduklarını vurguladılar. Bazı sanayiciler de kısıtlamanın enerji üretimine kaydırılması gerektiğini kaydetti.

Talimata uymayana ceza

BOTAŞ, sanayi kuruluşlarına bir yazı göndererek, günlük doğalgaz kullanımlarını yüzde 40 oranında azaltma talimatı verdi. Gönderilen yazıda, Kademe 1 dışındaki hesaplamalarda yer alan aylık tüketimin 1 güne karşılık gelen miktarın yüzde 60'ı kadar doğalgaz çekilebileceği belirtildi. Kısıtlama kararının gerekçesi kış nedeniyle talebin artması ile yurt dışı tedarikçilerin kesintileri olarak açıklanan BOTAŞ yazısında talimata uyulmaması halinde sözleşmelere göre ceza uygulanacağı belirtildi. Kısıtlamanın ne kadar süreceği yönünde herhangi bir bilgi verilmedi. BOTAŞ benzer kısıtlama kararlarını kış aylarındaki aşırı talep durumlarında daha önceki yıllarda da uygulamıştı. Doğalgaz sisteminde, özellikle konut talebinin hızla ve kısa sürede artması-gaz tedarikçilerinin yeterli gazı verememesi gibi durumlarda kısa süreli arz-talep dengesizlikleri oluştuğu ancak hızla dengelenme sağlandığı vurgulandı.

Kısıtlamalar 10 gün sürecek

BOTAŞ, yaptığı yazılı açıklamada, İran tarafının arıza nedeniyle 10 gün doğalgaz veremeyeceği bildirimini yaptığını açıkladı. Arızanın daha erken çözümü için İran tarafıyla görüşmelerin yapıldığı belirtilen açıklamada, “Konu hassasiyetle takip edilmektedir. Elektrik ve doğal gaz sistem dengesinin korunması amacıyla yüksek tüketimi olan sanayi tesisleri ve elektrik santralleri ile sınırlı olmak ve kesinti planları önceden bildirilmek suretiyle, doğal gaz tüketiminde kısıtlamalar yapılacaktır. Tüketicilerin kısıtlamalardan etkilenmemesi için tüm önlemler alınmıştır.” denildi.

Elektriği de vurdu

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı bir açıklama yaparak, doğalgaza dayalı elektrik santrallerine gaz verilememesi kaynaklı olarak elektrik arzında da sıkıntı oluşacağını ve sanayi kuruluşlarına elektrik kısıtlaması yapılacağını duyurdu. Açıklamada, bu kesinti kaynaklı bir elektrik sıkıntısının da doğacağı vurgulanarak, “Elektrik ve doğalgaz sistem dengesinin korunması amacıyla yüksek tüketimi olan sanayi tesisleri ve elektrik santralleri ile sınırlı olmak ve kesinti planları önceden bildirilmek suretiyle, doğalgaz ve buna bağlı olarak da elektrik tüketiminde kısıtlamalar yapılacaktır" ifadelerine yer verildi.

Aktürk: Arz-talep dengeleniyor

Kısıtlama kararına yönelik BOTAŞ Eski Yöneticisi ve sektör uzmanı Ali Arif Aktürk  yaptığı değerlendirmede günlük doğalgaz talebinin 290 milyon metreküplere ulaştığını ve İran’ın da iç talebi karşılamak için Türkiye’ye gazı sınırlamasının mücbir sebep doğurduğunu söyledi. Kişisel tahmininin İran kaynaklı sorunun 1 hafta kadar sürebileceği yönünde olduğunu belirten Aktürk, BOTAŞ’ın geçmişte olduğu gibi elektrikten başlayarak konut talebini karşılamasının söz konusu olduğunu vurguladı. Aktürk, “Sözleşme gereği yazılı olarak bildirim yapılıyor. Uygulama bu şekilde gerçekleşiyor” dedi. Aktürk, Türkiye’nin doğusundaki sistemin sağlıklı çalışması için İran’dan gelen hattın teknik yönden önemli olduğunu belirterek, talebin bu miktarda olması ve İran’dan gelen gazın azalması- kesilmesinin tüketim azaltılarak dengelenmesinin normal olduğunu vurguladı.