Türkiye’nin ihracatında miktar bazındaki düşüş dikkat çekiyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, bu yılın 7 aylık döneminde Türkiye, miktar bazında yaklaşık 81 milyon ton ihracat yaparken, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 17,7‘lik düşüş gerçekleşti. Bu düşüşte küresel talebin daralmasının etkisi büyük. Açıklanan ilk 5 aylık verilere göre küresel dış ticarette mal ihracatının hacmi yüzde 0,2 oranında daraldı. Bunun yanı sıra, ihracat vadelerinin uzaması da siparişlerin azalmasında etkili oluyor. Başta Avrupa olmak üzere Orta Doğu, Güney Amerika, Kuzey Afrika ülkelerinden de Türk ihracatçılara ‘vadeleri uzatın’ talebi geliyor. İş dünyasından edindiğimiz bilgiler, vadelerin en az 2 ay uzatıldığı, peşin ödeme yapan firmaların bile ödeme yapmakta zorluk yaşadığı yönünde.

Firmaların alacağı çoğalıyor, riski artıyor

Rakipleriyle rekabet edebilmek için düşük karlılıklarla fiyat veren ihracatçılar da vadelerin uzamasıyla beraber zorlanmaya başladı. Firmalardan ithalatçı müşterilerine ‘yarısını peşin ödeyin, diğer yarısını vadeye bölelim’ önerisi yapılıyor. EKONOMİ’ye bilgi veren bir ihracatçı, “Yıllardır vadeli teklif verdiğimiz bir İspanyol firması, ısrarla tüm ödemeyi peşin yapıyordu. Bu da bizim işimizi kolaylaştırıyordu. Bu firma şu an bize 8 aydır ödeme yapamıyor. Biz de zor durumda kaldığımız için artık yarısı peşin yarısı vade şeklinde çalışacağız. Gerekirse siparişleri kabul etmeyeceğiz. Aksi halde tahsilatta yaşadığımız zorluğun olumsuz etkisi daha fazla oluyor” dedi.           

İş dünyasının temsilcileri yaşanan sürecinin detaylarını EKONOMİ’ye anlattı. Vade konusunda sıkıntıların pandemi ile başladığına dikkat çeken TİM Başkanı Mustafa Gültepe, eskiden maksimum 60 günde yapılan satışların bugün 120 güne dayandığı bilgisini verdi. Müşterilerin likidite problemi yaşadıklarını ve satışlarının da yavaşladığını söyleyen Gültepe, “Bunun neticesinde zaman zaman vadeleri uzatma yönünde talepler alıyoruz. Son d önemde bu durum aleyhimize olmaya başladı. Riskimiz artıyor. Müşterilerimizin işleri yavaşlayınca ödeme almakta zorlanıyoruz, alacağımız da çoğalıyor. Dolayısıyla yeni siparişler için işletme sermayesine daha fazla ihtiyaç duyuyoruz. Özellikle hazır giyim sektöründe İngiltere’den indirim veya vade uzatma talebi alıyoruz” diye konuştu.           

Firmaların işletme sermayesi ihtiyacı için ekonomi yönetiminin ihracatçı lehine aldığı kararların kademeli olarak piyasaya yansıyacağını öngördüklerini kaydeden Gültepe, bütçe imkanlarının el verdiği sürece kredi olanakların zamanla açılacağını ifade etti.              

Orta Doğu’dan ‘vadeleri uzatın’ talebi

Demir ve demir dışı metaller sektörünün genelde peşin, 30 gün vade ortalamasıyla döndüğünü belirten TİM Başkan Vekili ve İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Başkanı Çetin Tecdelioğlu, dönem dönem vadenin 90 günlere çıktığını söyledi. Son dönemde özellikle Orta Doğu coğrafyasından bu vadeleri de uzatma yönünde talepler aldıklarını kaydeden Tecdelioğlu, şöyle devam etti: “Genel olarak Kuzey Afrika ve Orta Doğu ülkeleri ile bu sorunun yaşandığını söyleyebiliriz. Bu vadeleri karşılayabilmek için eklediğimiz marj rekabetçi değil, çünkü finansman ciddi oranda pahalandı. Bu nedenle rekabetçi fiyatlar düşünce, siparişlerin ve dolayısıyla üretimin azaldığını söyleyebiliriz.”           

“Alıcının stoku var, yeni ürün almak için vadesini uzatmak istiyor”

İhracatçıların finansmana ulaşamadığı sürece sıkıntıların devam edeceğinin altını çizen Akdeniz İhracatçı Birlikleri (AKİB) Koordinatör Başkanı ve Akdeniz Mobilya, Kağıt ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği (AKAMİB) Başkanı Onur Kılıçer, şunları söyledi: “Öz sermaye sıkışıklığımız devam ediyor. Satarken vadeyi kısmak istiyoruz ama kısamıyoruz. Sebebi, durgunluk kaynaklı alıcının malı vadeyle istemesi. 60 gün yerine 90 günde istiyor. Bir taraftan işletme sermayesi için kredilere ulaşamama sorunu devam ediyor ki, müjdesi verilen uygulama henüz piyasaya yansımadı. Diğer yandan küresel durgunluktan kaynaklı müşterilerimizin elinde stok olmasından dolayı sipariş vermek istemiyorlar. Vadelin uzatılması talebi özellikle Avrupa’dan geliyor. Normalde talep etmeyen İngiltere bile artık vadelerin uzamasını talep ediyor. Net ihracatçı sektörler başta olmak üzere sektörlerimizin finansmana erişiminin kolaylaştırılması lazım.”

Üreticiler önce ödeme, sonra sipariş formülüne geçti

Armatür sektörünün ortalama tahsilat süresinin 90 gün civarında olduğunu dile getiren ARMATÜR Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Gökhan Turhan, “Mısır dışı ülkeler küresel ticari gerçekler paralelinde olumsuz etkilenirken bu etki Mısır’da çok daha güçlü hissediliyor. Mısır’da şu an ortalama tahsilat süremiz 250 gün civarında. Tahsilat gecikmeleri ve krediye erişim zorlukları kaynak kullanımı ve kaynak verimliliği sorunlarını oluşturuyor. Bu da yeni siparişler almakta hem manevi olarak cesaret kırmakta hem de finansal olarak zorlamakta” dedi. Vadelerin ülkelere göre değişiklik gösterdiğini ifade eden Madeni Yağ ve Petrol Ürünleri Sanayicileri Derneği (MAPESAD) Başkanı Tayfun Koçak, “Örneğin Irak, Orta Doğu ve Güney Amerika gibi ülkelerde vadeler 60 günken son zamanlarda bu vadelerde ötelemeler yaşıyoruz. Bunun sebebi olarak da ülke içindeki durgunluk, rekabet ile dolarla yapılan ödemelere ilişkin ülke regülasyonlarında oluşan değişikliklerin olduğunu gözlemliyoruz. Vadesinde gelmeyen ödemeler sonucu risk almak istemeyen üreticiler siparişi ödeme gelince oluşturma eğilimine giriyor. Bu da zamanla birbirini olumsuz tetikleyen bir hal alıyor.

“Eximbank kredi faizleri, vadeli satışa imkân vermiyor”     

Deri konfeksiyon sektörünün ihracat vadelerinin genelde 60 gün ile 180 gün arasında değiştiğini aktaran Türkiye Deri Konfeksiyoncuları Derneği (TDKD) Yönetim Kurulu Başkanı Fatih Dursun, şu açıklamaları yaptı: “Ancak yurtdışında finans maliyetlerinin yükselmesi ile vade uzatma teklifleri geliyor ve bu taleplerin 270 gün olduğunu söyleyebiliriz. Vadeli ihracatlarda ana pazarımız olan Rusya ile çalışmakta zorlanıyoruz. Bunun sebebi Rus firmalarının açmış olduğu akreditifleri hiçbir Türk bankasının kabul etmemesi. Bu da bu ülkeyle olan ticaretimizin azalmasına neden oluyor. Maliyetine yakın satış fiyatı belirlenmesi ile birlikte vadeli satışta ihracatçının kullandığı Eximbank kredi faizlerinin çok yüksek olması da malın vadeli satışına imkân vermemeye başlıyor.”