Dünya Yetmez (The World Is Not Enough)

NASA Mars Mission: Curiosity

NASA Mars Mission: Orion

NASA Mars Mission: InSight

NASA Mars 2020 Mission: Perseverance

NASA FUTURE Mars Mission

 NASA Mars Mission: Orion

 

Mars’a iniş. (İsmimin ilk kez bir uzay keşif aracı içinde yer alan mikrocip ile inişi) 

Neil Armstrong’un yarım asır önce söylediği gibi; bizim için küçük, ama insanlık için büyük bir adım.

 ABD'nin uzay programı çalışmalarından sorumlu resmi kuruluşu Amerikan Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), Kırmızı Gezegen Mars’a Yolculuk (Journey to Mars) için tasarladığı NASA Orion Delta IV Heavy roketi fırlatılışı 2012'in Aralık ayında başarıyla gerçekleştirildi. 

NASA Direktörü Charles Bolden yönetimindeki fırlatılıştan önce, NASA’nın yaptığı “Send Your Name to Mars” Mars’a ismini yolla projesi kapsamında 14 Ekim 2012 tarihinde ailecek tek tek başvurumuzu yapmış ve daha sonra NASA resmi adresinden sembolik uçuş kartlamızı (Boarding Pass) edinerek e-biletlerimizi aldık. Millerimiz bile işleniyor. 

Mekiğin başarılı geçen fırlatılışı ve uzay yolculuğu sırasında Robota yerleştirilen mikroçipte gönderilen isimlerimiz de yer aldı. NASA'nın Jet Propulsion Laboratory (Pasadena, California) mikro cihaz laboratuvarında üretilen ve Orion roketi içerisinde bulunan iki çipe yerleştirilen isimler Mars’a seyahati sırasında gidip geri dönecek. İsimlerin yolculuğu bu kadarla kalmayıp daha sonraki uçuşlarda da aynı çip ile taşınacak. Orion Program Müdürü Mark Geyer, Kızıl Gezegen’e ayak bastıklarında yapılacak araştırmaların tüm insanlık için olduğunu ve isimleri uçurmanın insanların bu yolculuğa katılımını sağlamak olduğunu belirtiyor. NASA’nın Mars Bilim Laboratuvarı (MSL) kızıl gezegene göndereceği yolculuğun amacı, gezegenin yaşanabilirliğini araştırmak. Mars’ta eskiden ya da şimdi mikrobik yaşama uygun bir çevre bulunup bulunmadığını araştıracak yolculuğa ismimiz de eşlik etti.

Mürettebatsız ilk uçuş testi ve yolculuk 4 Aralık 2012 Saat 14: 05’de olacaktı, hava koşulları ve yakıt problemi nedeniyle 24 saat sonra aynı saatte ABD Florida Kennedy Uzay Merkezi (KSC) Cape Canaveral Air Force İstasyonu’ndan başarıyla gerçekleştirildi. Orion, 1960 ve 1970 Apollo görevlerinden bu yana astronotları derin uzay yolculuklarına çıkarmak için tasarlanmış ilk uzay gemisi özelliğini taşıyor. Bu mekik insanoğlunun bugüne kadar seyahat ettiği Aydan daha uzağa giderek, uzay yolculuklarının sınırlarını zorluyor. Orion sayesinde Dünya ve Mars arasındaki uzayın astronotlar tarafından keşfi başlayacak. Bu sayede Mars görevleri için, gelecek insan nesline paha biçilmez deneyim sağlanacak. Ayın etrafında cis-lunar uzay adı verilen keşif alanında (Ayberisi Boşluk, Arz ile Ay yörüngesi arasındaki saha), gelişmiş uzay giysileri, çekim kullanarak navigasyon ve astronotları radyasyon ve ekstrem sıcaklıklarından koruma denemeleri yapılacak. Orion’un ilk görevleri 2020’de başlayacak ve astronotlar asteroit keşfi yaparak, ay etrafında robotik uzay mekikleri kullanarak ay etrafında stabil bir yörüngeye yerleştirecekler. Asteroit Yön Değiştirme Görevi’nde (Asteroid Redirect Mission) Solar Elektrik İtiş sistemi gibi yeni teknolojiler test edilecek ve bu sayede Mars’a gelişmiş insan görevleri için ağır kargolar yollanabilecek. Orion’daki Astronotlar Dünya’ya pek çok numune toplama tekniği ve aleti kullanarak asteroit numuneleri getirecekler. Bu numuneler Mars ve yapılacak gelecek görevler için işe yarayacak. İlk mürettebatlı Orion görevi 2021’de yapılacak. Orion uçuş testi, Dünya’dan ayrılırken ve geri dönerken olabilecek en riskli elementler için tasarlandı. Bu deneyde kalkışta ağırlık atma dahil, fırlatma rampasından yükselme ve ayrılmada Orion mürettebat modülünün çalışması gibi pek çok sistem test edilecek. Orion’un ısı kalkanının 2200 C dereceye varan sıcaklıklara dayanması gerekiyor. Çünkü Ay’dan dönüşte hızının % 80’ine ulaştığında ısı kalkanının bu sıcaklıklara dayanması gerekiyor. Yapılacak fırlatmada bu Orion’un ayrıca Orion’un bilgisayarının Van Allen Kuşağı’ndaki radyasyona da dayanması gerekiyor. Van Allen Kuşakları, Güneş'ten ve diğer yıldızlardan yayılan zararlı ışınlara karşı kalkan işlevi gören tabakadır. Bu tabaka manyetizma sonucunda ortaya çıkmakta, Dünya'nın manyetik alanından kaynaklanmaktadır. Uzay mekiğinin yükseklik kontrolü ve yönlendirme sistemleri çalışacak, 11 paraşütü açılarak 30 km/saat hıza yavaşlayarak okyanusa indi. Ekipler ayrıca Orion’un okyanustan getirilmesinde uygulanacak prosedürleri gözden geçirecekler. İşte bu testler yeni nesil uzay mekiğinin 2020 görevlerinin gerçekleştirmesini yardım ederek, 2030’da astronotların Mars’a ulaşmasını sağlayacak. Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki (ISS) astronotlar; insan vücudunun uzun görevlere dayanımını ölçerek, Mars görevlerinde nasıl korunacağını öğreniyor ve böylece Orion’un geliştirilmesine katkıda bulunuyor. Aynı zamanda araştırmacılar Mars’ta ilerleyebilecek yeni araçlar ve robotlar geliştirmeye devam ediyor. İnsanoğlu için bir sonraki Büyük Adım Mars Yolculuğu olacak. NASA, 22 Haziran 2012 tarihinde New Orleans, Louisiana'da NASA'ya ait Michoud Assembly Facility (MAF) tesisinde ABD'nin ve dünyanın önde gelen savunma sanayi havacılık ve uzay teknolojileri şirketi Lockheed Martin'e üretimini gerçekleştirdiği, ülke genelinde binin üzerinde firmanın da üretim yaptığı veya katkı sağladığı Orion mekiğinin ilk deneme uçuşu bunu mümkün kılıyor. Delta IV Roketi 1 Ekim 2014 tarihinde Kennedy Uzay Merkezi'nde rampada dikey pozisyonuna yerleştirildi ve Orion 11 Kasım 2014 tarihinde Rokete eklendi.

Test sırasında içinde astronot bulunmayan Orion, Ay yolculuğundan bu yana Uluslararası Uzay İstasyonu'nun ötesine geçen ilk uzay aracı oldu. Orion, 5 bin 800 kilometre yükseklikte Dünya'nın çevresini iki kez dolaştıktan sonra saatte 30 bin kilometre hızla atmosfere yeniden girdi ve paraşütler yardımıyla Meksika'nın Baja California Yarımadası açıklarında Büyük Okyanus'a iniş yaptı. NASA, Orion'daki tümleşik bilgisayarların uzaydaki yüksek radyasyondan etkilenmediğini belirterek, testin olumlu sonuçlandığını açıkladı. (2014 Aralık)

NASA Mars Mission: InSight

Mars'a iniş. (İsmimin resmi olarak ikinci kez ayrı bir uzay aracı ile inişi)

Amerikan Havacılık ve Uzay Ajansı NASA, Mars keşif aracı InSight'ı, Kızıl Gezegen'in yüzeyine indirdi. Uzay aracının yolculuğu 6 ay sürdü. NASA’dan yapılan resmi açıklamada, Mars’ta sismik inceleme yapacak ve kızıl gezegenin yer altı katmanlarına ilişkin veri toplayacak uzay aracının, 6 aylık yolculuktan sonra 480 milyon kilometreden fazla mesafe yol alarak güvenli bir şekilde Mars’a indi. InSight uzay aracının, Mars’ın atmosferinde 6 dakika 45 saniyelik yolculuğun ardından gezegene iniş yaptığı bildirildi. Atmosfere girmesiyle hızı giderek artan aracın, paraşütlerini açarak kızıl gezegene çarpma etkisini azalttığı belirtilen açıklamada, aracın, Mars’ın kuzey yarım küresinde bir platoya indiği kaydedildi. Aracın ilk 6 hafta boyunca herhangi bir araştırma yapmayacağı kaydedilen açıklamada, bilim adamlarının bu süre zarfında InSight’ın genel durumunu izleyeceği ifade edildi. Bu süre sonrasında ise aracın robotik kolunun, aracın sismometresini Mars’ın yüzeyine bırakacağı ve sismometrenin, 40 günde gezegenin zemininin yaklaşık 2 metrelik derinliğine inerek titreşimleri kaydetmeye başlayacağı belirtildi.

Uzay aracının iniş haberini NASA sosyal medya hesabından da duyurdu. Bir fotoğrafın da yer aldığı mesajda, “Lens kapağı henüz açılmadı. Yeni evimden size ilk görüntüyü gösteriyorum” ifadelerine yer verildi. (Kasım 2018)

NASA Mars 2020 Mission: Perseverance

Mars’a iniş. (2012 yılından bu güne ismimin resmi olarak üçüncü kez ayrı bir uzay aracı ile inişi)

Mars gezgini Dünya’dan 10 milyondan fazla kişinin adını da üç mikroçiple Mars’a taşıdı. NASA’nın “Adını Mars’a Gönder” kampanyasına en yüksek katılım, 2 milyon 528 bin 844 kişi ile Türkiye’den Perseverance ile oldu.

Amerikan Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA) Jet Propulsion Laboratory (JPL) Mars 2020 Perseverance (Azim) adlı keşif aracı tarafından üçüncü NASA Mars Misyonu yolculuğuna 22 Mayıs 2019'da kaydolduğumuz, ABD Florida Eyaleti Cape Canaveral Uzay Gücü İstasyonu'ndan 30 Temmuz 2020 tarihinde fırlatılan ve mikro çip içinde ailecek tek tek ismimizin de yer aldığı 1,026 kilogram ağırlığındaki uzay araştırma aracı yaklaşık 7 ay süren 203 gün ve 472 milyon kilometrelik yolculuğunun ardından bu gece yarısı (18 Şubat 2021) Mars'a Jezero Krateri'ne başarıyla iniş yaptı ve iner inmez de ilk fotoğraflarını çekip dünyaya iletti.Perseverance, Mars’ın yüzeyine inmeden önce yavaşlamak için paraşüt ve vinç kullandı. NASA’lı yetkililer, bunun bir başka gezegene gönderilen en büyük paraşüt olduğunu da bildirdi. Mars’ın atmosferine girdikten sonra, Perseverance’nin yüzeye inişi ise 7 dakika sürdü. NASA ile Perseverance arasındaki radyo sinyallerinin 11 dakikalık gecikmeyle Dünya’ya ulaştığı belirtildi. Vinç ise yüzeye iniş sırasında ayrıldı. Mars 2020 Perseverance uzay aracı TSİ 23.55'te Kızıl Gezegen'e teker koydu. NASA uzmanları tarafından "7 dakikalık dehşet" olarak nitelendirilen süreç sonunda Perseverance 20 bin kilometreyi aşkın hızla girdiği Mars atmosferinden yüzeye ulaştığı an itibarıyla hızı yürüme hızına düşerek inişi başarıyla gerçekleştirdi.

Yaklaşık 45 kilometre genişliğindeki Jezero (Göl) Krateri, Mars ekvatorunun hemen kuzeyindeki dev bir çarpma havzası olan Isidis Planitia'nın batı ucunda bulunuyor. Bilim adamları, 3,5 milyar yıl önce kraterin kendi nehir deltasına sahip olduğunu ve suyla dolu olduğunu belirlediler. Jezero Krateri’nde 2023’e kadar 2 yıl boyunca görev yapacak olan Perseverance, burada daha önce var olduğu düşünülen gölde incelemelerde bulunacak. NASA'nın uzun vadeli hedefi 2030'lu yıllarda Mars'a insanlı bir uzay aracı gönderebilme kapasitesine ulaşmak.

Bugüne dek başka bir gezegene gönderilen en gelişmiş araç olan Perseverance (Azim) ile Mars Bilim Laboratuvarı'nın (MSL) parçası olarak 26 Kasım 2011’de Cape Canaveral'dan fırlatılan ve 6 Ağustos 2012’de Mars'taki Gale Kraterinde Aeolis Palus bölgesine başarılı bir iniş yapan Curiosity (Merak) adlı keşif aracı gezgin robot arasında büyük farklar olduğunu belirten NASA yetkilileri, Mars’ın yeni misafirinin görevi olan bilimsel araştırmaları yapabilmesi için çok özel araçlarla donatıldığı bilgisini paylaştı.

Üzerinde 20 kamera ve bir çift mikrofon olan Perseverance’ın Dünya’ya çok sayıda özel görüntü yollaması beklenirken, araçta bulunan ve kamera ile çekim kabiliyeti olan mini bir helikopterin de uçurulmaya çalışılacağı belirtildi.

NASA FUTURE Mars Mission ise yakında

Türkiye, uzayda yörünge hakkı bulunan 30 ülkeden biridir. Türkiye, 1980'li yılların sonunda ise T.C. Cumhurbaşkanlarından merhum Turgut Özal'ın vizyonu ile TÜRKSAT projesiyle birliğe yörünge için Birleşmiş Milletler'in alt kuruluşu olan Uluslararası Telekomünikasyon Birliği'ne başvuruluyor. Bu başvuruyla bugün çok stratejik olan 31, 42 ve 50 derecelerde Türkiye 3 yörünge hakkını alınıyor. Buralarda o tarihten itibaren de uydu işletmeciliği yapılıyor.

9 Kasım 2017’de 3. Global SatShow kapsamında Türksat 5A ve 5B haberleşme uyduları sözleşmesi imza törenine şahit olmuş, kamuya açık alanda bulunan anı panosunda Türksat kelimesinin altına günün anlam ve önemi için hatıra olarak imzamı atmıştım.

Aynı gün; Space Exploration Technologies SpaceX Başkan Yardımcısı Jonathan Hofeller ve Ticari Satışlar Direktörü Ryan Wiltshire, günün anısına Güney Afrika asıllı Amerikalı mühendis, mucit, yatırımcı, girişimci, SpaceX’in kurucusu ve Tesla Motors CEO’su Elon Musk’ın kaleme aldığı “Geleceği İnşa Eden Adam” adlı kitabını kendisi namına ismime özel imzalayarak kitabın içinde şu notlarını da düşmüşlerdi;

“SpaceX namına, ileriye ve yukarıya doğru, Yaşa!!” – Ryan Wiltshire

“Heyecan verici bir geleceğe” – Jonathan Hofeller

4 Mayıs 2019 tarihinde, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Türkiye İnovasyon Haftası'na katılarak Amerikan Uzay ve Havacılık Ajansı NASA'nın Jet Propulsion Laboratory (JPL) bölümünde derin uzay iletişimi ve astrofizik alanlarında araştırmacı olarak çalışan Türkiye'nin gururu bilim insanımız Astrofizikçi Dr. Umut Yıldız ile ailecek buluştuk, kısa bir sohbet ettik günün anısına birlikte bir fotoğraf çekildik.

Mars’ta bulunan Jezero Krateri ile ülkemizde Burdur’da Salda Gölü arasında bir benzerlik taşıdığının NASA tarafından da birkaç kez resmi sitelerinden belirtilmesi ilginç ve güzel haberler.

Mars Jezero Kriteri adı ile Şırnak’ın Cizre ilçesine isim olan, İslam’ın altın çağında çalışmalar yapan hezârfen, mucit, mühendis, otomasyon, matrix ustası, sibernetik ve robot biliminde ilk çalışmalar yapan, hatta kendisinden 3 asır sonra Rönesans döneminde yaşamış İtalyan Leonardo da Vinci'ye (15 Nisan 1452 - 2 Mayıs 1519) bile ilham kaynağı olduğu düşünülen Müslüman bilim insanı, Ebû’l İz İsmail İbni Rezzaz El Cezerî (d. 1136, Cizre, Şırnak; ö. 1206, Cizre) ismini çağrıştırıyor bana ve böylece kendimce bir bağ kurmuş olayım Jezero ile Cezeri isimleri arasında. 

Bu düşüncemi ve yazımı paylaştığım Şırnak’ın Cizre Ticaret ve Sanayi Odası Meclis Başkanı Ömer Faruk Yıldırım’da çok teşekkür ederek, ayrıca Arapça “Cezeri” kelimesinin anlamı Türkçe “Ada” demektir diyerek katkı anlamında bir bilgi de verdi tarafıma cevap mesajında.

Atatürk der ki; “Bir gün insanoğlu tayyaresiz de göklerde yürüyecek, gezegenlere gidecek, belki Ay’dan bile haber yollayacaktır. Bize düşen görevse bu konuda fazla geri kalmamayı temindir.”

Türkiye Cumhuriyeti’nin ulusal uzay ajansı olan ve 2018 yılında kurulan Türkiye Uzay Ajansı (TUA) ve Millî Uzay Programı ülkemize ve tüm insanlığa hayırlı olsun.

TARKAN DENİZ