Küresel piyasalardaki ani gelişmeler, iklim krizinin kendini gös­teren sert etkileri, zaman za­man artan jeopolitik belirsiz­likler ve spekülatif beklentiler, emtia pazarındaki fiyatlama­larda dalga boyunun yüksel­mesine neden oluyor. Aylardır yükselişte olan altının ons fiya­tı, ekonomik, siyasi ve jeopoli­tik belirsizliklerin yeniden art­masıyla son 3 iş gününde yük­seliş kaydetti.

Ons altın mayıs ayı başında gördüğü 3 bin 430 dolar seviyelerinin altında olsa da son bir haftada 100 dolardan fazla yükseldi. 16 Mayıs’ta haf­tayı 3 bin 203 dolardan kapa­tan altının ons fiyatı dün itiba­rıyla 3 bin 320 doları gör­dü. Altın fiyatlarının yükselmesinde za­yıflayan ABD dola­rı da etkili oluyor.

İsrail’in muhtemel saldırısı fiyatlanıyor

Yılbaşından bu yana düşüş eğiliminde olan Brent pet­rolün varil fiyatı son günler­de yükseliş eğiliminde. 15 Ocak’ta 82 dolar seviyelerin­deki petrol fiyatı mayıs ayı ba­şında 60 dolar sınırına kadar çekilmişti.

O günden sonra Pakistan-Hindistan çatışma­ları ve ardından İsrail’in İran’a yönelik tehditlerinde dozu ar­tırmasının etkisiyle yükselişe geçen petrol fiyatı 66 dolar seviyeleri­nin üzerine çıktı. Za­yıflayan Çin ekonomisi ve OPEC üyesi ülkelerin arzı artıracak­larına da­ir açık­lama­ları ile dönem dönem düşüş eğilimine geçen petrol fiyatla­rını tırmandıran ise jeopolitik gelişmeler oluyor.

CNN'in ha­berine göre, İsrail’in İran nük­leer tesislerine saldırı düzen­lemeye hazırlanıyor olabilir. Bu haber akışı petrol piyasa­larını etkiliyor. Bir bölgesel ça­tışma, günlük küresel petrol arzının yaklaşık yüzde 20'si­nin geçtiği Hürmüz Boğazı’ndaki sev­kiyatın aksama­sına neden olabilir.

Kakaoda Fildişi etkisi hakim

Piyasaların yakından izlediği altın ve petrol cephesindeki gelişmeler böyleyken bir süredir kendini unutturan kakao fiyatları için endişe verici bir tahmin yapıldı. ABD'de faaliyet gösteren emtia borsası Intercontinental Exchange'de işlem gören kakaonun ton başına fiyatı, bu yıl yüzde 34'ün üzerinde değer kaybederek 7 bin 613 dolar seviyelerine kadar geriledikten sonra kayıplarının bir kısmını telafi ederek 11 bin doların üzerini test etti. Kakaodaki son yükselişlerin nedenlerine bakıldığında Fildişi Sahili'nde kakao ihracatının hızının yavaşlamasının arz endişelerini tekrar öne çıkarması olarak görüldü.

Batı Afrika'daki hava durumu endişeleri de kakao fiyatlarını keskin bir şekilde yukarı iten nedenler arasında yer aldı. Vadeli işlem ve emtia piyasaları uzmanı Zafer Ergezen, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, "Kakao fiyatlarında son dönemdeki yükselişin en büyük nedenlerinden bir tanesi Fildişi Sahili diyebiliriz. Eğer kakaoda kalite düşük kalmaya devam ederse kakao fiyatlarında yeni zirveler görülebilir" dedi.

IEA: 2035’te yüzde 30’luk arz açığı oluşabilir

Son günlerde adından söz ettirmeye başlayan bir başka emtia ise bakır. Kovid-19 pandemisi döneminde (2020-2021) fiyatı iki kattan fazla artan bakır, 2024’ün mayıs ayında zirve fiyat seviyelerini görmüştü. Bu yılın mart ayı başında 5,33 dolarlık fiyatla rekor seviyelere yükselen bakır için korkutan tahmin Uluslararası Enerji Ajansı’ndan geldi. Buna göre bakırda 10 yıl içinde yüzde 30 arz açığı oluşabilir.

Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) yıllık Küresel Kritik Mineraller Görünümü 2025 raporuna göre, kritik minerallerde özellikle işleme ve rafinaj süreçleri birkaç ülkede yoğunlaşmış durumda. Bakır, lityum, nikel, kobalt, grafit ve nadir toprak elementlerinde üç büyük üreticinin ortalama pazar payı, 2020'deki yüzde 82 seviyesinden 2024'te yüzde 86'ye yükseldi. Tedarikteki artışa rağmen, gelecek 10 yıla yönelik arz-talep dengeleri bazı riskler barındırıyor. Kritik mineral keşfine ilişkin faaliyetler de geçen yıl duraklama eğilimine girdi ve 2020'den beri süren büyüme kesintiye uğradı. Rapora göre, özellikle bakır piyasaları büyük risklerle karşı karşıya kalabilir.

Ülkelerin elektrik şebekelerini genişletme adımlarıyla artan bakır talebi karşısında, herhangi bir önlem alınmaması halinde, mevcut bakır madeni proje stoku 2035'e kadar yüzde 30'luk arz açığına işaret ediyor. IEA Başkanı Fatih Birol, rapora ilişkin değerlendirmesinde, "İyi tedarik edilen bir piyasada bile, aşırı hava olayları, teknik arızalar ya da ticaret engelleri gibi nedenlerle kritik mineral tedarik zincirleri ciddi şekilde sarsılabilir" ifadelerini kullandı.