Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Kasım 2023 verilerine göre, fiilen yaptığı işten dolayı prim ödeyenler olan işçi, işveren, esnaf, memur gibi, 4-a, 4-b ve 4-c zorunlu sigortalı statüsünde çalışan kişi sayısında azalma eğilimi sürüyor. Kasım 2023 ayında önceki aya göre zorunlu sigortalı sayısı 154 bin 121 kişi, 2022 sonuna göre ise 655 bin 121 kişi azaldı. Zorunlu sigortalı kapsamı dışındaki çırak, tarım sigortalı vb. çalışanların da dahil edildiği aktif sigortalı sayısında ise 2022 sonuna göre azalış 895 bin 94 kişi oldu. Bu azalışlar sosyal güvenlik sisteminin ana göstergesi olan aktif-pasif sigortalı oranına yansıdı. 2022 sonunda yüzde 2,01’e yükselen oran, 2023 Kasım ayı itibariyle yüzde 1,68’e düştü. En basit tanımla, 2 sigortalının 1 emekli-bağımlıyı finanse ettiği oranda 2 kişinin altına düşülmüş oldu.

Sigortalı sayısındaki ana düşüş 4-a kapsamında, yani bir işyerinde ücretli olarak çalışan kişilerde yaşandı. Kasım ayında, bir önceki aya göre 4-a çalışan sayısı 145 bin 134 kişi, 2022 sonuna göre ise 868 bin 670 kişi azaldı. Esnaf ve işverenler gibi kendi hesabına çalışanlarda da yıllık bazda 166,4 bin kişi, aylık bazda 5,2 bin kişi azalma yaşandı ancak çeşitli devlet memuru statüsündeki 4-c kapsamında çalışan kişilerde yıllık bazdaki 379 bin 207 kişilik artış yıllık düşüşü sınırladı.

Değişimin ana kaynağı EYT etkisi

Sosyal güvenlik sisteminde aktif- pasif dengesini EYT’nin de etkisiyle hızla artan emekli sayısı değiştiriyor. Nitekim Kasım ayı itibariyle, 2022 sonuna göre yaşlılık aylığı alan kişi sayısı 1 milyon 932 bin 666 kişi arttı. Önceki yıllarda, her yıl için yaşlılık aylığı alan kişi sayısındaki artış en fazla 300 bin kişi oluyordu. Hatta 2022’de 159 bin kişide sınırlı kalmıştı.

Öte yandan, emekli olduğu halde çalışmaya devam eden kişi sayısında da önceki yıllardan çok farklı bir görünüm oluşmaya Kasım ayında da devam etti. EYT’den emekli olanların büyük kısmının çalışmaya devam ettiği belirlenmişti. Bunların önemli bir kısmı kayıt dışı çalışıyor. Diğer yandan kayıtlı olarak çalışmaya devam edenler sosyal güvenlik destek primi kapsamında istatistiklere yansıyor. Ancak, sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam edenler aktif sigortalılar içinde görünmüyor.

SGK Kasım ayı verilerine göre emekli olduğu halde kayıtlı çalışan kişi sayısı 2022 sonuna göre 890 bin 678 kişi artarak 1 milyon 836 bin 330 kişi oldu. Bu kapsamdaki kişi sayısı 2021’de 857 bin, 2020’de ise 747 bin kişi seviyesindeydi.