Türkiye’de bitkisel yağ üretiminin yaklaşık yüzde 46’sını karşılayan ayçiçeğinde geçen yıl 2 milyon tonla üretim rekoru kırıldı. Ancak hasat döneminde destekler konusunda beklediği ilgiyi göremeyen çiftçi ekimden vazgeçti.

Ekim alanları yüzde 20 küçülürken son dönemde mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklıklar da rekolte ve verimin düşmesine neden oldu. Konuyla ilgili EKONOMİ gazetesine bilgi veren Trakya Birlik Genel Müdürü Hakan Çalen, ayçiçeği üretiminde arz talep dengesinin hassasiyetine dikkati çekerek “Bunun en çarpıcı örneğini geçtiğimiz yıl yaşadık. Rusya-Ukrayna savaşının başladığı dönem bizim ekim zamanımıza denk geldiği için Tarım Bakanlığımız, belediyelerimiz ve ticaret odalarımız çiftçilerimizi yağlık ayçiçeği üretimi konusunda motive etti. Hibe tohum destekleri verildi ve tarihi bir ekim alanına ulaşılarak, 2 milyon tonluk üretim gerçekleştirdik. Bu miktar ülke ihtiyacının yüzde 75 ila 80’ine karşılık geliyor. Hasat dönemine geldiğimizde sektörde bu üretimi kaldıracak finansal ve fiziki altyapının eksik olması, harman döneminde çiftçilerimizin maliyetleriyle doğru orantılı olarak gelir sunmamıza imkan vermedi. İç Anadolu’da birçok kentte uzun yıllar aradan sonra çiftçimiz ayçiçeği ekmişti, ancak onları zararına satmak noktasına getirdiğimiz için yeni ekim alanlarının çoğunu kaybettik. Arz talep dengesine bağlı bir sorun oluşması ve aynı dönemde ithalat vergi uygulamaları çiftçilerimize beklenen fiyatı sağlayacak düzeyde değildi. Tohumda yüzde 5, yağda yüzde 10 vergi uygulandı. Şu anda vergi oranı tohumda yüzde 27 yağda yüzde 36. Bu nedenle Geçtiğimiz yıl birçok bölgede üretim kaybı yaşadık” dedi.

Kuralık kaybın artmasında etkili oldu

Ekim alanının yüzde 20 azalmasıyla girilen yeni sezonda bu kez aşırı sıcakların neden olduğu rekolte kaybının da yüzde 15 ila 20’ye ulaştığı bilgisini veren Çalen, yıl sonunda ülke genelinde 1,4 milyon toplam rekolte beklendiğini kaydetti. Trakya’da, özellikle de Tekirdağ havzasında biçilemeyecek tarlaların bulunduğunu belirten Çalen, “Lokal bazda yüzde 80’lere varan üretim kayıpları var. Ancak Türkiye genelinde ayçiçeği ekim alanlarında alan bazlı olarak yüzde 20, verim bazlı da yüzde 25’e varan küçülme bekliyoruz” diye konuştu.

Hakan Çalen, hasat edilecek ürünlerle birlikte ellerinde yaklaşık 10 aylık stok bulunduğunu belirterek tedarikte herhangi bir sorun yaşanmasını beklemediklerini söyledi. 

Ekim sulak alanlara kayabilir

Trakya özelinde rekolte kayıplarının bu yıl yüzde 50 ila 70 seviyesinde olacağına dikkat çeken Trakya Tohumcular Derneği Başkanı İbrahim Toruk, “Yerli üretimde Trakya’nın payı yüzde 30. Yaz ve kış dönemlerinde mevsimlerin dengesiz bir şekilde seyretmesi, bitkilerin stresini artırdı. Bu durum bölge çiftçilerinin de ciddi zarar görmesine neden oldu. Kuraklık nedeniyle ayçiçeği üretimi sulak alanlara kayabilir ve çiftçilerimiz önümüzdeki yıl ayçiçeği üretiminden vazgeçebilir. Çiftçi önümüzdeki yıla mağdur olarak girecek. Kış kuraklığı ve sonrasındaki aşırı sıcaklıktan dolayı afet bölgesi ilan edilmeli ve çiftçinin gideri karşılanmalı. Verim ve rekolte düşüklüğü fiyatlara da yansımaya başladı. Edirne Ticaret Borsası verilerine göre ayçiçeğin tonu 10 bin 700 iken bu rakam 1 ayda 14 bin 250 TL’ye çıktı” ifadelerini kullandı.

“Devlet borçlar için ek süre tanımalı”

Muratlı Ziraat Odası Başkanı Ender Borucu ise bu yıl bazı bölgelerde ayçiçeğinde yağ oranının düşeceğini ve bunun alım fiyatına olumsuz yansıyacağını hatırlattı. Borucu, “Ayçiçeğinde standart olarak yağ verim oranının yüzde 40 ve üzeri olması gerekiyor. Bu yıl yağ oranı 34 ila 38 arasında bekleniyor. Bu da çiftçinin zararını artıracak. Diğer yandan TARSİM sigortalarının tarla bazında parsel bazında verilmesi lazım, ayçiçeğinde buğdayda olduğu gibi kuralık sigortası kapsamında ve parsel bazında verilmeli. Borçlarımızı ödemekte zorlanacağımız için devletin bu konuda bizlere ekstra süre vermesini talep ediyoruz” şeklinde konuştu. 

Trakya Birlik Genel Müdürü Hakan Çalen de yağlık ayçiçeğine verilen destekleri hatırlatarak halen 70 kuruş seviyelerindeki desteğin ton başına, 2,5 liraya yükseltilmesinin kuraklıktan kaynaklanan zararı bir nebze telafi edeceğini vurguladı. Öte yandan verim sigortasının baharlık ürünleri de kapsayacak şekilde genişletilmesi gerektiğini vurgulayan Çalen, desteklerin üretimin sürdürülebilirliği açısından önemli olduğunu dile getirdi.

Kuraklığa karşı tohum geliştirme çalışmaları sürüyor

Bölgede birçok tohum firması ayçiçeğinin stresini azaltmak adına tohumu çeşidi çalışmaları yapıyor. Sarı Tohumculuk Satış ve Pazarlama Direktörü Emre Sarı, “Kuraklığa karşı tohum geliştirme konusunda çalışmalarımız var. Özellikle iklimlerin giderek değişmesi bizlerin bu alandaki çalışmalarımızın artmasını sağladı. Bölgede kuraklık kalıcı hale gelmeye başlıyor, tohum firmaları olarak buna karşı önlem almamız ve Ar-Ge çalışmalarını artırmamız gerekiyor” açıklamalarında bulundu.