Özet Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan dış ticaret verilerine göre, 2021’in ilk 5 ayında ihracat, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 15,6 oranında artarak 8,58 milyar dolara, ithalat yüzde 12,3 artarak 6,96 milyar dolara ulaştı.

İthalatın hızı kesildi ihracat arttı

Aylık bazda bakıldığında Mayıs 2021’de ihracat, önceki yılın aynı ayına göre yüzde 29,9 artarak 1,6 milyar dolar, aylık ithalat ise yüzde 7,3 düşerek 1,2 milyar dolar olarak gerçekleşti. 2021 yılının ilk aylarında ithalat artış eğilimindeydi. Nisan ayında, önceki yılın aynı ayına göre yüzde 25 artan aylık ihracat ve ithalat artış hızının yavaşlaması ile bu trendde değişim işareti görülmüştü. İhracat mayıs ayında da belirgin şekilde artarken, 2021 yılında ilk kez mayıs ayında ithalatın önceki yılın aynı ayına kıyasla gerilemesi, yılın başından bu yana devam eden yüksek ithalat trendinin değiştiğini gösterdi.

Aylık ihracattaki bu önemli artışlar dikkat çekse de geçtiğimiz yıl pandeminin küresel etkisinin hissedildiği ilk dönemde ihracatın keskin bir şekilde düşmesi, aylık ihracattaki artış oranının yüksek çıkmasında kısmen etkili oldu.

Dış ticaret fazlası 2021’in başından beri ilk kez önceki yılı geçti

2021 yılının başlarında ithalatın artış eğiliminde olmasından olumsuz etkilenen dış ticaret fazlası, yılın ilk dört ayında önceki yılın aynı döneminin gerisinde kaldı. Dış ticaret fazlası nisan ayında ithalattaki yavaşlama ve ihracattaki büyük artışla toparlansa da 2021’in in 4 ayında önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 5,6 düşük olarak, 1,24 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmişti.

Mayıs verilerinin gelmesiyle birlikte 2021’de ilk kez dış ticaret fazlası, önceki yılın aynı döneminin üzerine çıktı. Dış ticaret fazlası 2021’in ilk 5 ayında, önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 32,1 artarak 1,63 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Birim ihracat değeri 2021’in ilk 5 ayında, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 1,4 artarak bin 86 dolar/ton olarak gerçekleşti. İthalat birim değeri ise önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 37,4 artışla 618 dolar/ton’a yükseldi.

Birim ithalat değerinin 2021’in başından beri yüksek seviyede devam etmesi olumsuz bir gelişme olarak değerlendirildi.

Dış ticarette en yüksek hacimli ürünler

2021’nin ilk 5 ayında ihracatta öne çıkan ürünler sırasıyla 0,52 milyar dolarla fındık içi, 0,39 milyar dolar un ve 0,30 milyar dolar makarna olurken bu ürünler toplam ihracatın yaklaşık yüzde 14,1’ini oluşturdu.

Aynı dönemde en çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla 0,67 milyar dolarla buğday, 0,61 milyar dolarla soya fasulyesi ve 0,48 milyar dolarla ham ayçiçeği yağı oldu. Bu 3 ürün, toplam ithalatın yaklaşık yüzde 25,3’ünü, yani 4’te 1’inden fazlasını oluşturdu.

2021 yılı mayıs ayında en çok ihraç edilen ürünler Buğday Unu, Fındık içi ve Makarna olarak sıralanırken, en çok ithal edilen ürünler Soya Fasulyesi, Ayçiçeği ve Ham Ayçiçeği Yağı oldu. Büyük ölçüde yem sektörü tarafından kullanılan Soya Fasulyesi’nin mayıs ayındaki 256,7 milyon dolarlık ithalatı dikkat çekti.

Son dönemde yurt içinde fiyat artışları ile sıkça gündeme gelen ve 760 milyon dolarlık ithalat ile 2020’de en fazla ithal edilen 3. ürün olan Ayçiçek yağında ithalat trendi devam etti. Ayçiçek ve Ayçiçek yağı 2021 yılında da en çok ithal edilen ürünler arasında yer aldı.

En çok ihracat yapan sektörler

2021’in ilk 5 ayına ait dış ticaret verileri sektörlere göre incelendiğinde 955 milyon dolarla sert kabuklu meyveler, 882 milyon dolarla şeker ve şekerli mamuller, 747 milyon dolarla yaş meyve, 570 milyon dolarla bitkisel yağ ve 498 milyon dolarla balıkçılık ve su ürünleri sektörleri en fazla ihracat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ihracatın yüzde 42,6’sı bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi.

Aynı dönemde bin 808 milyar dolarla hayvan yemi, bin 400 milyon dolarla bitkisel yağ, 792 milyon dolarla un, 541 milyon dolarla nişasta ve 355 milyon dolarla kakao-çikolata sektörleri ise en çok ithalat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ithalatın yüzde 70,3’ü, yani 3’te 2’sinden fazlası bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi. Bu oranın yüksek olması, ithalatın az sayıda sektörde yoğunlaştığını gösterdi.

Tek başına Hayvan Yemi Sektörü, 2021’in ilk 5 ayında 1,8 milyar doları geçen hacim ile toplam ithalatın yüzde 26’sını, 4’te 1’inden fazlasını oluşturdu.

Fiyat artışları ile gündemde yer bulan Bitkisel Yağ Sektörü, 2021’in ilk 5 ayında bin 400 milyon dolarlık ithalat ile toplam ithalatın yüzde 20,1’ini oluşturdu. Küresel piyasalardaki fiyatın Mayıs 2020 – Ocak 2021 döneminde neredeyse 2 katına çıkması ve döviz fiyatlarındaki hareketlilik, ithalata bağlı bu sektörde ülke içi fiyatların belirgin bir biçimde artması ve yüksek seviyede devam etmesiyle sonuçlandı.

Dış ticarette öne çıkan ülkeler

2021’in ilk 5 ayında dış ticaret verileri ülkeler bazında incelendiğinde Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı 5 ülke 976 milyon dolarla Irak, 670 milyon dolarla Almanya, 572 milyon dolarla Rusya, 419 milyon dolarla ABD ve 365 milyon dolarla İtalya oldu. Bu 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatımızın yüzde 35’ini oluşturdu.

Ülkelere göre en çok ihraç edilen ürünler Irak için un, tavuk eti, gofret ve waffle; Almanya için ambalajlı fındık, fındık içi ve fındık püresi; Rusya içinse alabalık, mandalina ve domates oldu.

Ülke bazında ithalat verileri incelendiğinde, 2021 yılının ilk 5 ayında en fazla ithalat yapılan ülkeler 1.557 milyon dolarla Rusya, 672 milyon dolarla Brezilya, 383 milyon dolarla Ukrayna, 335 milyon dolarla ABD ve 321 milyon dolarla Malezya oldu. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın yüzde 47’sini oluşturdu.