Geçtiğimiz hafta kıbrıs coğrafyasında  bir  ‘’ilk‘’ yaşandı. bir vatandaş   kalp desenini  bir trafik lambasına iliştirince, kırmızı ışık, kalp olarak  yandı. devlet dediğimiz aygıt  bu işin peşini bırakır mı,  bu ‘’mel’un  eylemin‘’ failiini hemencecik  buldu,  ona para cezası kesti.

sonra sahneye  kıbrıs coğrafyasının  yüzakı , akdeniz ‘in  muhteşem yüzü, sanatçı  dostum  emin çizenel çıktı  ve ‘’ bu cezayı ben ödeyeceğim !‘’dedi.

bu onun bir varlık fazlasından değil, bir duruşundan  kaynaklanıyordu  kanımca…

sanat  ‘’muhalif duruş‘’ demekti…

ve dostum emin (çizenel ) her zaman olduğu  gibi bunun bedelini ödemeye hazırdı ve ödedi de…

evet, sanat ‘’inadına  muhalif ‘’  ve  sanat bununla bize ‘’yaşamın   kutup yıldızı ‘’oluyorlar.

teşekkür ederim aziz dost  emin  ( çizenel ),  bu öncülükte  yine anlamlı  bir örnek oldun. 

26. istanbul tiyatro festivali ( 25.ekim- 26 kasım )bu yıl moliere’in(1622-1673 ) 400.yaşını, 2 oyun ve 3 filmle  ve ‘’ tiyatro her yerde ‘’ haykırışıyla kutluyor.

programı okuyunca  ‘’ moliere ‘i günümüze dek getiren nedir ? ‘’diye düşündüm ( türkiye’de en çok. sergilenmiş yabancı yazar moliere’in cimri’sidir). 

moliere, oyunlarında  küçük burjuvayı yerden yerden vurdu. yüzeysel kibarlık, aile içi iğrerti ilişkiler, erkek egemen olma adına aşkı yönetme, dindar görünüşlü  sahtekarlar, edepsiz don juanlar, yeni tip budalalar,orta sınıftan çıkıp yükselme çabaları, sınıf atlama  gayretleri ,patolojik cimriler, moliere’in  30‘u bulan  oyununun  temel izleği.

bu zengin  hicvine karşın moliere‘in   ömrü boyunca saray’ın ve burjuvazinin kanatları altında yaşamasına ne demeliyiz ?

moliere, kral 14 lui‘nin kardeşinin desteği nedeniyle ‘’mösyö’nün kumpanyası ‘’ olarak anıldı. kral,  onun çocuğunun  vaftiz babası oldu, onu maaşa bağladı.

moliere’i desteklemek, sanatı  desteklemekle eş anlamlıydı.

fransız sarayı’nın  bu türden onlarca  bonkör desteği verdiğini tarih hep yazar.

sanatın sorunu, bağnaz dinin yorumu ve onun etki  alanıydı. moliere‘in  oyunlarını yasaklayan, dine uygun olarak  gömülmesini  engelleyen hristiyanlığın en bağnaz kanadı cizvit’lerdi.

burjuvazi, söz olarak ilk kez 1560’da kullanılmış, demek ki moliere ile çağdaş.

ama dünya ile din işlerinin bağını koparan  ‘’aydınlanma düşüncesi ‘’ ancak 18. yy‘da serpildi…

aydınlanma şafağı sökmeden moliere ve onun gibi tüm düşün dünyası hep bedel ödedi.…

evet,17 şubat 1673 sahnede oyun oynarken yere yığılan ve 2 gün sonra ölen moliere bize aydınlama felsefesinin ne denli bir ‘’zorunlu koşul’’ olduğunu anımsatıyor.

iksv‘nin bu yılki 26. tiyatro festivali ‘nde kibarlık budalası,tartuffe oyunlarının yanında, comedie française kumpanyası’nın çekimi olan 3 film var.

dikkatimi çeken 3 olgudan ilki, anadolu’lu ve kıbrıs’lı oyun ve ekiplere yer verilmesi.  eskişehir belediye tiyatrosu ve  lefkoşa belediye tiyatrosu  iyi 2 örnek.  kuzey kıbrıs’tan bir tiyatro topluluğunun varlığı bir ‘’ ilk ‘’.bu seçimde herhalde  aliye ummanel‘in yazıp ve  yönettiği kapalı  oyunu etken oldu diye düşünüyorum, seyredip göreceğiz. hoş geldin kıbrıs türk tiyatrosu… ikincisi, ‘’ bu işte bir kadın var ‘’ başlığıyla  kadın  oyun yazarlarının öne çıktı. sonuncu öğe, kukla bu  tiyatro festivalininde yer alması.

italya, ispanya, fransa ve  ingiltere’dan oyunların  yer almasını çok önemsedim. 

tl‘sının  eriyen  değerleri karşısında bu ekiplerin  önemli  fedakarlık ve desteklerle geldiklerini düşünüyorum.

romeo juliet, orman, yaşam  ve gizli  yangınlar, toyo,  seyredilecek oyunlar arasında.

bu festival aynı zamanda yıldönümlerinin kutlayan bir  sahne yaşatacak bizlere…

önce moliere, sonra pasolini‘nin 100. doğum günü, sonrasında  ali poyrazoğlu’nun 60. sanat yılı, semavar kumpanya ‘nın 20.yaşını hepsini bu sahnede  kutlayacağız.

33 yıldır gül mimaroğlu yönetimindeki enka sanat,  bu yıl nuhun gemisini aramak  adlı bir ortak yapım projesiyle bir ‘’ilk’’ yapacak, tebrikler.

festival komitesi‘nin vefasıyla, ferhan şensoy anısına şahları da vururlar  oyunu, üstelik onun  kurduğu suriye pasajı içindeki ses tiyatrosu’ nda oynanacak. bir vefa  örneği de haldun taner’e… yaşasın demokrasi oyununu seyedeceğiz.

tiyatro festivali‘nin bu yılki  en büyük kazancı,  bu yıl ilk kez bir kuratörlüğe karar verilmesi. bunun için  kanımca bir  ‘’sahne dehası‘’olan işıl kasapoğlu’nun  atanması. sipariş edilen 15 yerli  telif oyunda  onun akıl  izlerini göreceğiz,  yaşayacağız. 

dostum işıl‘ı  semaver’in ilk günlerinde istanbul kocamustafapaşa’daki çevre tiyatrosu  binasında içinde  kurduğu semaver  kumpanya’nın kocaman ailesinin 138 insanına her gün öğlen  sıcak yemek çıkarmasının birebir tanığıyım. 24 saati onlar bu yolla  birlikte  soludular. bugün tv dizilerinde  baştacı edilen semaver kumpanyası oyuncuları  bir komün yaşantısı içinden doğdu.  

işıl hoca, semaver kumpanya ile 26 kasım’da istanbul mon amour  oyununu denizde  ve karada  6 mekân üstünde ve  kesintisiz 12 saat boyunca  sahneleyecek. istanbul, istanbul olalı böyle bir oyun gösterimini   yaşamadı….

dostum sevgili işıl hoca, sen sahneye devrimi  ve devinimi getirdin.

çok yaşa ve uzun yıllar var ol…

evet, merhaba sahne !

yaşar kemal ustamız  şöyle diyor: anadoludaki şimdiye kadar dokunulmamış yüzlerce büyük hitit, urartu, mitanni yerleşim yerleri bize gizlerini  açtıkları zaman  dünyamız bambaşka bir dünya olacaktır.