Arkeolojinin başyazmanı dostum Nezih Başgelen dirayetli bir kolaylaştırıcılık yaptı. Sonrasında ‘’Çorum’a Değer Katan’’ 4 insana, Dr.Rıfat Patır, Mehmet Yolyapar, Prof.Aygül Süel ve İsmail Alapala’ya şükran dile getirildi.

‘’Latife Hanım’’ sunumumu kısaltarak sizinle paylaşacağım.

 29 Ocak 1923 günü Gazi’den şöyle bir  buyruk gelir:

-Hemen hazırlan,kadıyı çağırıyorum, emir emirdir.

Babası Muammer Uşaklıgil’in ‘’Size uygunsa, bizim için de uygundur’’ sözleri ve 4 tanık, 45 konuk huzurunda peçesiz Latife hanım ile Gazi, Kadı’nın sorusuna  ‘’evet’’ diyerek, karı-koca ilan edilirler.Latife hanımın yorumu şudur:

-Kocasıyla birlikte nikah masasına oturan ilk Türk kızıyım.

Latife hanım 24 ve Gazi 41 yaşındadır. Adı Latife Mustafa Kemal olacaktır.

1923’ten 5 Ağustos 1925’e 910 sürecek bu evlilik için Time dergisinin yorumu: Türkiye yüzünü Batı’ya çevirdi .

‘’Balayı’’ Ege’dedir… Balya’da aynı safta namaz kılınır. Latife hanım, Akbaş köyünde bir binanın ilkokul çevrilmesini önerir. Burası Cumhuriyet Türkiye’sinin ilk okuludur.

Balayının etkisi büyüktür: İzmir’deki İktisat Kongresi’nde 6 ‘’kadın’’ işçi delegesi katılacak, 300 kişilik kadın dinleyici locası oluşturulacaktır.           

Gazi-Latife hanım evliliği  dünyada da yankılanır. NY Times ve Chicago Tribune  gazeteleriyle İngilizce görüşen Latife hanımdır. 

Gazi’nin 9 Ağustos 1925’te Latife hanıma yolladığı ‘’talakname’’ ile Türkiye’ nin 1 no’lu kadını  ‘’boş düşmüştür’’.  Mecelle erkeği ‘’tek ses’’ olarak kabul etmekte, kadına ‘’söz hakkı’’ yoktur. Talaknamede yapılan tek değişiklik ‘’ Sizi serbest bırakmaya muafık buldum’’ yerine ‘’Birbirimizden ayrılmaya karar verdik ‘’ ifadesidir.

İpek Çalışlar’ın yorumu  düşündürücüdür:

-Bu boşanmanın kamu vicdanında makul bir yere oturması için Latife hanımın kötü  bir kadın olarak anılması gerekiyordu, bu boşanmayı hak edecek kadar kötü…

Latife hanım için yazılan 9 eser ‘’erkek’’ dünyasındandır. Üçünde ‘’resmi tarih yazıcısı‘’ İsmet Bozdağ’ca sadece  karalanır.

Latife hanım, Uşaklıgil ya da pasaporttaki müstear adıyla Fatma Sadık olacaktır.

Küçük bir ayrıntı: Latife hanıma soyadı kanunu sonrası ‘’Uşşaki’’ soy ismini Gazi verir, anlamını  ‘’Aşıklardandır ‘’ olarak açıklar.

Gazi’nin yaşamında Afet İnan yer alır.

Latife hanım ise 50 yıl boyunca hiç konuşmaz.Bir mektubunda ‘’ Benim seninle yaşadığım mesut dakikaları hiçbir kadın yaşamamıştır’’diyen Latife hanımın evliliği için yorumu ‘’Ben bugüne kadar olduğu gibi  şimdiden sonra da  leyh ve aleyhte hiçbir kelime sarf edecek değilim’’şeklindedir. 

Daha 1923’de Azerbeycan Elçisinin eşine ‘’Kadınlığın yükselmesi birinci derecede  ehemmiyetdedir’’ diye yazan Latife hanımın kadına bakışını İpek Çalışlar şöyle yorumlar:

-Latife hanım kadının peçesini  atmasını bir özgürlük  davası olarak görüyor,siyasi  temsil hakkını savunuyor, talak ve çokeşliliği  sona erdirecek  bir Medeni Kanun projesini destekliyordu. Hukuk bilgisine sahip Latife’nin Medeni Kanun çalışmaları sırasında  aktif bir bir rol oynadığını tahmin  etmek zor değil.(…)  Yıllar içinde  Latife’nin o günlerde oynadığı öncü  rolün  tamamen unutturulmuş olmasını kadın hareketi açısından büyük bir kayıp olarak görüyorum.

Bu ‘’unutturma eylemi’’ nin dışında duran tek insan, Cumhuriyetin ilk kadın avukatı Süreyya Ağaoğlu’dur. Ağaoğlu, Bir Ömür Böyle Geçti adını taşıyan özyaşam öyküsünde şöyle diyecektir:

-Türk kadınına yapmış olduğu hizmetler için Atatürk’ü ve Latife hanımı hatırlamayı bir vazife  bileceğim…

2006’da İpek Çalışlar Latife Hanım adlı eserini yayınlar.

Eser, 600 bin adet basılır,10 dile çevrilir. Eser ‘’değişimin habercisi‘’ olan Latife hanımın ‘’Mustafa Kemal Paşa’nın başına gelmiş  bir kaza ‘’ olmadığını çok açık seçik olarak  anlatmaktadır.