TSMC, dünyanın  bu alanda ilk olan  elektronik yarı iletken üreticisi.Tayvan‘lı. Dünya pazarının % 85’ine sahip.Şirketin geçen yıl  560 milyar $’lık piyasa değeri vardı,nerdeyse bir orta büyüklükteki bir  ülkenin ulusal geliri. 60 bin çalışanı var. Yarısı ya doktoralı ya da bilim ünvanına sahip.  

30 yıla zor sığan geçmişiyle -kuruluşu 1987-dünyada  yarı iletkenlerin ‘’en büyüğü’’  olan TSMC  yatırımlarını  bu yıl  13 milyar  $ –evet doğru okudunuz, milyon $ değil - arttırarak, 30 milyar $‘a çıkarıyor. 2023 yatırım hedefi, 100 milyar $. Satışlarda başabaş noktasını 6 ay içinde yakalıyor, olağanüstü bir başarı bu.

Bu kuruluşu irdelemeye  devam etmedenönce  kurucusu  Dr.Müh.Morris Chang‘ı  biraz anlatmam  gerek. 1931 doğumlu Dr. Chang, MİT’de lisans ve bilim uzmanlığı ünvanlarını alıyor, Stanford’ta  doktora yapıyor. Uzun yıllar ABD’de bu alanda üst düzey yönetici olarak çalışıyor.Tayvan‘a 80’li yıllarda dönüyor. TSMC‘nin  mimarı. Bunu nakit sermayesiyle değil, entellektüel sermaye ile  gerçekleştiriyor, ortada bir  nakit devlet desteği de yok. çünkü Tayvan G. Kore‘nin  ‘’dev şirket‘’ (cheabol) modelinden farklı olarak bir KOBİ cenneti, bir işi bilirsen yol alabiliyorsun. Dr. Chang, 31 yıl   etkin görev süresi sonrası  2018’te kendini emekli etti.90 yaşında  ve anılarını yazıyor.

Bu kuruluşun ‘’ web ‘’inde vizyon/misyon gibi ‘’safsatalar’’ var  ama en önemlisi  ‘’ Felsefemiz’’   bölümü...

Burada yer alan 10 maddenin ilk maddesi ‘’dürüstlük ‘’. ‘’Yapamayacağımız  bir işi  öngörmez / taahhüd etmeyiz ‘’diyorlar. ‘’ Fikri hakkı  gözetiriz ‘’ derken,sadece hissedarlara değil ,başta toplum olmak üzere ‘’ paydaş şirket politikasına  yürüttüklerini ‘’ vurguluyorlar.İnovasyonu  ‘’işin kaynağı‘’ olarak tanımlıyorlar.Yarı iletkenler dışında hiçbir alanda hiç bir  üretimleri de yok, niyetleri de yok...  

‘’Kriz yönetimi  yapmıyoruz, zira  uzun dönemli  vizyon ve  stratejimiz  var ‘’diyorlar,ifade parmak ısırtıcı...     

TSMC’nin 5 yaşam ilkesi  var :

1-Teknolojide tüm şirketlerden en az 10 yıl önde dur.

2-Her türden  ekonomik dalgalanmanın dışında kal.Bunun için aktif  sermaye yapını iyi koru.

3-İşlem gücünü 2 yılda  2 kat attır, rakiplerin  hem önünde dur, bu yolla onların  erimesini sağla.

4-En yeni teknolojiye en yoğun yatırımı yap,bunun için  risk almaktan çekinme.

5-Fiyatda ucuz olma, operasyonel gelirini hep arttırmayı hedefle.

5+1-ABD-Çin gerginliğinin  dışında durmak için  2 ülke arasında  ‘’tampon‘’ olmayı becer...

Peki TSMC,Çin-ABD gerginliğinin nasıl dışında durabili-

yor?

TSMC sabit varlıklarının  % 97‘si Tayvan ‘da. ABD ve Çin’de  sadece  birer  tesisi  var. TSMC,  bu 2 ülke arasında bir  ‘’tampon’’..

Hem Çin, hem ABD, TSMC‘nin  yarı-iletkenlerine bağımlı durumda. TSMC’nin tedarik zinciri çalışmazsa, akıllı telefondan elektrikli otoya, tanktan  hassas elektroniğe uzanan alanda  her  türden üretim  durur.

Bu nedenle araları  ‘’gergin ’’ olan  ABD ve Çin‘in   yarattığı  statüko ( süredurum) TSMC’nin   ve Taivan‘da durumun aynen devamı.

Ama,1 Mayıs  tarihli The Economist’in kapağı   ‘’Dünyanın  En  Tehlikeli Yeri : Tayvan ‘’ idi.Bu yıl Çin Komünist Partisi ‘nin kuruluşunun 100.yılı. Tayvan‘ı işgal etmek  gibi Çin’de  ulusalcılığı  okşayacak daha iyi bir konu yok. Çin ordusunun tahrip etme kapasitesi üst noktada. ABD’nin  bu bölgedeki 3 deniz üssü ve  7. Filo’su  Çin’e olsa olsa  ‘’uyarı atışı‘’ yapabilir. Zaten Pentagon’da  yapılan tüm savaş  oyunlarında ABD, Çin karşısında yeniliyor...

Şimdi burada kalayım.  Zira bunun her söz salt bir spekülasyon olur !

Resmi adı Çin  Cumhuriyeti  olan  24 milyon nüfuslu Tayvan‘ın  bu   tehdit / gerginlik  ortamında,kişi  başına gelir 35.000 $. İhracat 350 milyar $ ve tümü ultra sanayi ürünü. Milyar  dolar  cirosu olan 16 şirketi ve 6  teknoloji parkı var.Prof. Manuel Castells’in eşsiz incelemesi  ‘’Binyılın Sonu’’(Çev. Ebru Kılıç,İstanbul Bilgi Üniv. yayını)  Asya- Pasifik bölgesi’nde  Tayvan için ‘’ Herhalde asıl başarı hikâyesidir ‘’ şeklinde söz eder.Burada ‘’ ağır elli ‘’ devletin rolü, mamul  mal ihracatını beslenmesi için sanayi temelini derinleştirir.Dünyada eşi olmayan bu modelin adı ‘’ ihracata odaklı ithal ikamecilik ‘’ tir.

TSMC, para / siyasi destek / payanda / sübvansiyonla ‘’itibar’’ın  inşa edilmediğinin  iyi örneği  olarak TSMC ‘’ bana daha yakından  bakın ‘’ diyor.

 (km /15.05 )